Το μέλλον των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα

28 Οκτωβρίου: Παγκόσμια Ημέρα Δωρεάς Οργάνων Σώματος &  Μεταμοσχεύσεων

Γράφει η
Ελευθερία Κρικέλη
Παθολόγος, Διευθύντρια Α΄ Παθολογικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Η ιστορία των μεταμοσχεύσεων είναι ιστορία πλούσια από συνεχείς υπερβάσεις εμποδίων, τα οποία αρχικά φαίνονταν ανυπέρβλητα, καθώς και από τη συνεχή και άοκνο προσπάθεια ερευνητών ανά τον κόσμο με σκοπό την επιτυχή αντικατάσταση φθαρμένων ιστών και οργάνων με νέα και υγιή, συνδυάζοντας ιδανικά τη μακροζωία και την ποιότητα ζωής.

Ο 21ος αιώνας άνοιξε διάπλατα τις πύλες της βιοτεχνολογίας. Η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος προκαλεί δέος, ενώ ταυτόχρονα γεννά αναπάντητα ερωτήματα για το πόσο σωστή ή χρηστή μπορεί να είναι η διαχείριση επιτευγμάτων όπως η κλωνοποίηση ή τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα, και ποιες θεμιτές λύσεις ή ηθικούς προβληματισμούς μπορεί να εγείρει η παρέμβαση του ανθρώπου στο DNA με τη δημιουργία υβριδίων.

Είναι κοινή διαπίστωση ότι από καταβολής κόσμου και όπου υπάρχει άνθρωπος, ο άνθρωπος νοιάζεται για το συνάνθρωπό του. Η ανιδιοτέλεια και ο αλτρουισμός είναι οι βασικές αρχές της δωρεάς οργάνων και αποτελούν τη θεμελιώδη βάση των μεταμοσχεύσεων. Η δωρεά οργάνων είναι θέμα κοινωνικά ευαίσθητο και αφορά όλους μας ανεξαιρέτως, αποτελεί δε δώρο ζωής του ανθρώπου προς το συνάνθρωπό του.

Αυτή η απόλυτα ελεύθερη όσο και θεάρεστη πράξη υπερβαίνει τον ατομικισμό, εξυψώνει τον άνθρωπο και συνδέει τους ανθρώπους με σχέσεις αμοιβαιότητας, βασίζεται δε στην ελεύθερη βούληση και αυτονομία, προϋποθέσεις που αποτελούν αναφαίρετα προνόμια και δικαιώματα του καθενός μας και τα οποία πρέπει να βρίσκονται σε αρμονική ισορροπία με την ηθική υποχρέωση και αλληλεγγύη που νιώθουμε για τον πάσχοντα συνάνθρωπό μας.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η πιθανότητα να χρειαστούμε εμείς οι ίδιοι ένα – κάποιο μόσχευμα κατά τη διάρκεια της ζωής μας είναι πολύ μεγαλύτερη από το να δωρίσουμε εμείς οι ίδιοι τα όργανά μας μετά θάνατον.

Η μεταμόσχευση σύμφωνα με το νόμο είναι μια επείγουσα ιατρική πράξη αντιμετώπισης νοσημάτων που χωρίς αυτήν, η έκβασή τους είναι αρνητική και τελικώς μη αναστρέψιμη. Με βάση αυτή την παραδοχή αξίζει να τονιστούν κάποια σημαντικά στατιστικά στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ):

• Το 0,9% των Ελλήνων κατέχει κάρτα δωρητή.
• Το 43% των Ελλήνων δηλώνει, σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρού, ότι θα ήθελε να δωρίσει τα όργανά του.

Στην ερώτηση, όμως, «Γιατί δε θα δώριζε τα όργανά του μετά θάνατον», πρώτοι οι Έλληνες στην Ευρώπη με ποσοστό 45% δίνουν την απάντηση έλλειψης εμπιστοσύνης στο σύστημα μεταμοσχεύσεων, στο σύστημα υγείας και στο σύστημα κοινωνικής και διοικητικής οργάνωσης της χώρας. Συγκρινόμενη η χώρα μας με τις άλλες ευρωπαϊκές, όπως η Ισπανία, φαίνεται ότι υστερεί σημαντικά, αφού η διαθεσιμότητα του αριθμού δοτών συμπαγών οργάνων ανά 1.000.000 πληθυσμού το 2009, ανήλθε στην Ελλάδα στους 6,3 δότες, ενώ στην Ισπανία – Πορτογαλία ο δείκτης είναι άνω του 30 ανά 1.000.000 πληθυσμού.

Η ανάγκη των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας συγχρονίζεται με τη ραγδαία αύξηση των τροχαίων ατυχημάτων, συνέπεια της οποίας είναι η αύξηση του αριθμού των ατόμων που μεταφέρονται στις ΜΕΘ με κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Η χώρα μας έχει περίπου 11.000.000 κατοίκους. Από αυτούς κάθε χρόνο θυσιάζονται στην άσφαλτο 1.500. Κάθε μέρα χάνεται μια πενταμελής οικογένεια.

Στο διάστημα 1975 – 2010 «αφανίστηκε» λόγω των τροχαίων από το χάρτη της Ελλάδας μια ολόκληρη πόλη 50.000 κατοίκων. Τα δεδομένα αυτά διαμορφώνουν εικόνα γενοκτονίας στους ελληνικούς δρόμους, με 150.000 νεκρούς και 1,5 εκατ. τραυματίες σε λιγότερο από μισό αιώνα.

Πώς εξηγείται, όμως, το γεγονός ότι, ενώ είμαστε πρώτοι στα τροχαία ατυχήματα, δεν υπάρχουν πτωματικοί δότες, σε τέτοιο σημείο μάλιστα ώστε να κατέχουμε τη χειρότερη επίδοση χώρας στον τομέα των μεταμοσχεύσεων τα τελευταία χρόνια; Η βαριά οικονομική κρίση που βιώνουμε, καθώς και η ολοσχερής ανεπάρκεια του ιστού του ΕΣΥ, οδηγεί σε καταβαράθρωση των μεταμοσχεύσεων με το κλείσιμο κρεβατιών στις ΜΕΘ. Τα στοιχεία δείχνουν αρνητικό ρεκόρ δεκαετίας. Το πρώτο τρίμηνο του έτους αξιοποιήθηκαν μόλις 6 δότες, όταν τα προηγούμενα χρόνια υπήρχαν 7-8 δότες το μήνα. Με αυτά τα αποτελέσματα η αναλογία δοτών ανά 1.000.000 ήταν μόλις 0,5 το 2012.

Το πιο λυπηρό και απελπιστικό είναι ότι από το 2012 μέχρι σήμερα τα αποτελέσματα είναι αποκαρδιωτικά. Το ερώτημα λοιπόν που προφανώς αναδύεται είναι τι πρέπει να γίνει για να υπερνικήσουμε την μάστιγα των τροχαίων και με ποιο συντεταγμένο και σωστά διαρθρωμένο πρόγραμμα θα αυξήσουμε του πτωματικούς δότες.

Πιστεύω ότι απαιτούνται τα εξής:

• Πρώτον, να γυρίσουμε στις ρίζες μας, δίνοντας προτεραιότητα στην αγωγή των παιδιών μας με τις ανεξίτηλες αξίες που μόνον η οικογένεια προικίζει τους νέους. Η κυκλοφοριακή αγωγή είναι καθρέφτης του πολιτιστικού και μορφωτικού επιπέδου μας.
• Δεύτερον, να σχεδιάσουμε ένα εμπνευσμένο και άρτιο σύστημα παιδείας σε όλες τις βαθμίδες, με το οποίο να προικίσουμε τις νέες γενιές με όλες εκείνες τις αρετές που μας κληρονόμησαν οι αρχαίοι αλλά και οι σύγχρονοι πρόγονοί μας. Ζήσε σα να ήταν να πεθάνεις αύριο. Μάθαινε σα να ήταν να ζήσεις για πάντα.
• Τρίτον: να σχεδιάσουμε ένα επίσης άρτιο και εμπνευσμένο σύστημα υγείας, που θα παρέχει στον Έλληνα ασθενή εκτός από σιγουριά και εμπιστοσύνη, απόλυτη και πλήρη ιατροφαρμακευτική κάλυψη και περίθαλψη, παρέχοντας έτσι υγεία σε όλους με αξιοπρέπεια και χωρίς γραφειοκρατικές τροχοπέδες και βαρίδια που επιφέρουν ασφυξία, μετατρέποντας παράλληλα την μεταμόσχευση μέσω του Ε.Ο.Μ. προσιτή θεραπεία για όλους τους πολίτες της χώρας που την έχουν ή θα την έχουν ανάγκη.

Μόνο με αυτά τα εφόδια θα ξαναγίνουμε πάλι πρωτοπόροι και όχι ουραγοί στους αγώνες και τα  προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει ο σύγχρονος άνθρωπος ως συνειδητοποιημένος πολίτης της κοινωνίας, «για να γίνει η επαύριον της ζωής πάλι ζωή» όπως είπε ο Ελύτης.

Σεπτέμβριος 2017