Σχιστίες χείλους, φατνίου, υπερώας: πρωτοποριακή αντιμετώπιση

Γράφει η
Όλγα Σ. Καξίρα
Πλαστική & Κρανιοπροσωπική Χειρουργός
Συνεργάτις Κρανιοπροσωπικού Τμήματος Παίδων ΜΗΤΕΡΑ

Οι σχιστίες χείλους, φατνίου και υπερώας προκύπτουν λόγω αποτυχίας συνένωσης συγκεκριμένων εμβρυϊκών σχηματισμών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, οι οποίοι σχετίζονται με τη διαμόρφωση του άνω χείλους, του φατνίου (δηλ. του τμήματος της άνω γνάθου από όπου προβάλλουν τα δόντια) και της υπερώας (δηλ. του ουρανίσκου). Επί τυπικών περιπτώσεων, μια σχιστία αφορά και στις τρεις παραπάνω περιοχές.

Τα προβλήματα επί σχιστιών έχουν ως ακολούθως:

• Αλλοίωση της αισθητικής. Οφείλεται αφενός στη σχιστία χείλους, αφετέρου στη δυσμορφία της μύτης, η οποία συνυπάρχει χαρακτηριστικά στη συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών.
• Δυσκολίες στη σίτιση του μωρού.
• Επί σχιστίας φατνίου, διαταραχές οδοντοφυΐας.
• Επί σχιστίας μαλακής υπερώας, ανάπτυξη μη φυσιολογικής ομιλίας, λόγω δυσλειτουργίας των υπερώιων μυών (η μαλακή υπερώα συνιστά το οπίσθιο, μη οστέινο τμήμα του ουρανίσκου). Για τον ίδιο λόγο, ενδέχεται να σημειώνονται επανειλημμένα επεισόδια μέσης ωτίτιδας.

Βάσει των παραπάνω, αντιλαμβάνεται κανείς ότι με εξαίρεση τις δυσκολίες στη σίτιση -οι οποίες ξεπερνιούνται εύκολα κατόπιν οδηγιών που παρέχονται στους γονείς- η ολοκληρωμένη διαχείριση των σχιστιών συνιστά ένα σύνθετο ζήτημα. Όχι μόνο λόγω της πολυπλοκότητας των επιμέρους ανατομικών και λειτουργικών ανωμαλιών, αλλά και εξαιτίας του γεγονότος ότι αυτές αποτελούν αντικείμενο διαφόρων ειδικοτήτων.

Ως εκ τούτου, η αντιμετώπιση των ασθενών μας στο ΜΗΤΕΡΑ λαμβάνει χώρα από ομάδα επιστημόνων ποικίλης κατάρτισης, την Ομάδα Σχιστιών, η οποία, συμβαδίζοντας με τα διεθνή πρότυπα, συγκροτείται από:

• Πλαστική & κρανιοπροσωπική χειρουργό (επικεφαλής Ομάδας)
• Πλαστικό χειρουργό
• Ωτορινολαρυγγολόγο
• Ορθοδοντικό
• Λογοπαθολόγο
• Παιδοδοντίατρο / Οδοντίατρο
• Νεογνολόγο / Παιδίατρο
• Αναισθησιολόγους παίδων & ενηλίκων
• Ακτινολόγους παίδων & ενηλίκων
• Αναπτυξιολόγο
• Κλινική γενετίστρια / Μοριακή βιολόγο
• Παιδοψυχολόγο / Ψυχολόγο
• Εξειδικευμένους νοσηλευτές

Γενικά, το θεραπευτικό πρωτόκολλο της Ομάδας μας επί τυπικών περιπτώσεων σχιστιών έχει ως εξής:

• Σε ηλικία 3 μηνών: σύγκλειση της σχιστίας χείλους, ταυτόχρονα με διόρθωση της ρινικής δυσμορφίας και εφόσον δεν αντενδείκνυται, σύγκλειση της σχιστίας σκληρής υπερώας (δηλ. του πρόσθιου, οστέινου τμήματος του ουρανίσκου).
• Μεταξύ 6 και 12 μηνών: σύγκλειση της σχιστίας μαλακής υπερώας (εφόσον έχει προηγηθεί σύγκλειση της σκληρής) ή ταυτόχρονη σύγκλειση μαλακής και σκληρής, +/– τοποθέτηση σωληνίσκων αερισμού στα τύμπανα των αυτιών για πρόληψη επεισοδίων μέσης ωτίτιδας.
• Μετά τη σύγκλειση της μαλακής υπερώας: λογοθεραπεία (+/–).
• Μεταξύ 6 και 12 ετών: αποκατάσταση της σχιστίας φατνίου με μοσχεύματα που λαμβάνονται από τα οστά της λεκάνης.
• Σε οποιαδήποτε ηλικία: ορθοδοντικές παρεμβάσεις, των οποίων το είδος, ο χρόνος έναρξης και η διάρκεια καθορίζονται από τις εξατομικευμένες ανάγκες του ασθενούς.

Σε ό,τι αφορά στην ειδικότερη πρακτική μας, η Ομάδα πρωτοπορεί εφαρμόζοντας:

• Σε επιλεγμένες περιπτώσεις σχιστίας χείλους, σύγκλειση κατά Fisher για πληρέστερη εναρμόνιση των μετεγχειρητικών ουλών με τις ανατομικές μονάδες του χείλους.
• Διόρθωση ρινικής δυσμορφίας κατά Mulliken. Η μέθοδος υπερτερεί για την αξιοπιστία της σε ό,τι έχει να κάνει με τη διατήρηση του αποτελέσματος κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του παιδιού.
• Σύγκλειση σχιστίας μαλακής υπερώας κατά Sommerlad, υπό το χειρουργικό μικροσκόπιο. Θεωρείται η πλέον αποτελεσματική για την αποκατάσταση της λειτουργικότητας των μυών της μαλακής υπερώας.
• Επί ανάπτυξης παθολογικής ομιλίας, διερεύνηση της αιτίας του προβλήματος με βιντεοακτινοσκόπηση μαλακής υπερώας (videofluoroscopy), η οποία υπερτερεί της διαρρινικής ενδοσκόπησης ως προς την αντικειμενικότητα της διάγνωσης.
• Επί ανεπαρκούς μήκους μαλακής υπερώας, μεταφορά μυοβλεννογόνιων κρημνών από τις παρειές (buccinator flaps), καθώς έτσι επιτυγχάνεται επιμήκυνση της υπερώας με τον πιο ανατομικό τρόπο.
• Επιπλέον, η ταυτόχρονη αποκατάσταση σχιστίας χείλους και σκληρής υπερώας, όπως και ρινικής δυσμορφίας, συνεπάγεται μείωση του αριθμού χειρουργείων.

Τέλος, θα πρέπει να υπογραμμισθεί ότι παρά την πολλαπλότητα των απαιτούμενων παρεμβάσεων σε βάθος χρόνου, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι εξαιρετικά τόσο σε αισθητικό όσο και σε λειτουργικό επίπεδο. Αυτό σημαίνει πως τα παιδιά δεν αντιμετωπίζονται ως στιγματισμένα, αλλά μεγαλώνουν φυσιολογικά, δίχως να νιώθουν ότι μειονεκτούν ή ότι στερούνται αποδοχής από το οικογενειακό και ευρύτερο περιβάλλον, ιδίως το σχολικό. Ωστόσο, δεν πρέπει να παραβλέπεται πως ένα καλό αποτέλεσμα συνδέεται άμεσα με τη συμμετοχή ειδικά εκπαιδευμένου πλαστικού χειρουργού, όχι μόνο για την εκτέλεση των προβλεπόμενων χειρουργείων, αλλά και για το συντονισμό της όλης θεραπευτικής προσέγγισης και διαδικασίας.