Πανδημία: πως φτάσαμε ως εδώ και τι μας επιφυλάσσει το μέλλον; 

Στις 11 Μαρτίου 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακήρυξε την λοίμωξη από κορωνοϊό SARS CoV 2 σε Πανδημία. Έκτοτε όλοι έχουμε υποστεί τις συνέπειες της πανδημίας.

Γράφει η
Ελένη Πατρόζου
Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος
Επιστ. Συνεργάτις ΥΓΕΙΑ

Σε πολλές και μάλιστα αναπτυγμένες χώρες θρηνούν εκατόμβες νεκρών. Τα σχολεία και οι επιχειρήσεις έχουν κλείσει. Η καθημερινότητα μας έχει αλλάξει. Δουλεύουμε από το σπίτι,  δεν ανταλλάσσουμε χειραψίες και αισθανόμαστε όλοι μια απειλή όταν μας πλησιάσει κάποιος σε απόσταση μικρότερη ενός μέτρου. Η παγκόσμια οικονομία απειλείται με κατάρρευση. Μένουμε κλεισμένοι στα σπίτια μας καθώς το μόνο μας όπλο προς το παρόν έναντι του ιού είναι η κοινωνική απομάκρυνση. Πως έγιναν όλα αυτά που θυμίζουν σενάριο επιστημονικής φαντασίας πραγματικότητα; Θα μπορούσε αυτή η πανδημία να προβλεφθεί;

Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας ιός προκαλεί πανδημία. Για την ακρίβεια είναι ένα μάλλον σύνηθες φαινόμενο και ναι μπορούσε και έπρεπε να είχε προβλεφθεί. Κάθε 10 χρόνια παρατηρούνται νέοι, για το ανθρώπινο είδος, ιοί που μπορούν να προκαλέσουν πανδημία. Από τις αρχές του 20ου αιώνα έλαβαν χώρα 4 πανδημίες του ιού της γρίπης: 1918, 1957, 1968, 2009.

Τα τελευταία 20 χρόνια, 3 νέοι κορωνοϊοί έχουν αναδυθεί και διασπαρεί στο ανθρώπινο είδος.

Πρώτος ο SARS (2002-2004) αναδύθηκε από τις νωπές αγορές της Κίνας και εξαπλώθηκε σε 29 χώρες, μόλυνε 8.422 ανθρώπους και σκότωσε 831, προκαλώντας το θάνατο σε 10% των προσβληθέντων. Τα περισσότερα κρούσματα διαπιστώθηκαν σε Κίνα, Hong-Kong, Taiwan, Καναδά και Σιγκαπούρη.

Δεύτερος ο MERS CoV (2012-σήμερα) απομονώθηκε πρώτη φορά από ασθενείς με οξύ αναπνευστικό σύνδρομο στην Αραβική Χερσόνησο τον Σεπτέμβριο του 2012. Μέχρι σήμερα έχουν μολυνθεί 2.519 άνθρωποι και έχουν καταγραφεί 866 θάνατοι (35% θνητότητα). Τα περισσότερα κρούσματα έχουν παρατηρηθεί σε Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Νότιο Κορέα.

Τρίτος ο SARS-CoV 2 (2019), ξεκινώντας από την πόλη Ουχάν της Κίνας έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, έχοντας προσβάλει τουλάχιστον 2.278.693 άτομα σε 193 χώρες και έχοντας σκοτώσει 156.234 ανθρώπους μέχρι σήμερα, 18 Απριλίου 2020.

Πώς κατάφερε όμως ο ιός SARS-CoV 2 αυτό που οι προηγούμενοι κορωνοϊοί απέτυχαν: να διασπαρεί, να πολλαπλασιαστεί, να μας χρησιμοποιήσει για να εξασφαλίσει την επιβίωσή του γιατί αυτός είναι και ο στόχος του ιού, ίδιος με τον δικό μας: η εξασφάλιση της επιβίωσης.

Ο ιός είναι ηπιότερος από τους προηγούμενους 2 κορωνοϊούς, προκαλεί ήπια και συχνά (σε 1/4 των προσβληθέντων) καθόλου συμπτώματα, παρόλα αυτά έχει προκαλέσει πολλαπλάσια θύματα σε όλον τον κόσμο σε σχέση με του προηγούμενους κορωνοϊούς.

Σε αντίθεση με τον SARS που μεταδιδόταν μόνο όταν ασθενείς παρουσίαζαν πνευμονία και ήταν πια στο νοσοκομείο και τον MERS που δεν μεταδίδεται καθόλου ευχερώς μεταξύ ανθρώπων και σκοτώνει πολλά από τα θύματα του (35%), ο SARS CoV2 μεταδίδεται και από τους ήπια νοσούντες ακόμα και τους  ασυμπτωματικούς ανθρώπους. Αυτό είναι το βασικό του χαρακτηριστικό που τον κατέστησε ικανό να μας προσβάλει καθολικά και ανεξέλεγκτα. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποιος φέρει τον ιό και συνεπώς δεν μπορούμε να προφυλαχθούμε, να τον απομονώσουμε έγκαιρα. Γίναμε όλοι πιθανοί φορείς και μένουμε στο σπίτι για να μην μεταδώσουμε τον ιό που ίσως φέρουμε και να μην αποκτήσουμε τον ιό από κάποιον που εν αγνοία του τον φέρει.

Στην Ελλάδα θα πρέπει να είμαστε μάλλον υπερήφανοι. Η χώρα μας και παρότι δεν υπήρχε εδώ προηγούμενη εμπειρία με τους κορωνοϊους SARS, MERS (σε αντίθεση με χώρες όπως η Νότιος Κορέα και η Ταιβάν που βασισμένες σε προηγούμενη εμπειρία επέδειξαν ισχυρά αντανακλαστικά κατά την εμφάνιση του κορωνοϊού με επιτυχή έλεγχο της διασποράς του), εφάρμοσε την κοινωνική απομάκρυνση χωρίς δισταγμούς, αμέσως με την έναρξη της επιδημίας με αποφασιστικότητα και με εξαιρετικά αποτελέσματα.  Η επιδημική καμπύλη, ο αριθμός δηλαδή των κρουσμάτων στο χρόνο, επιπεδώθηκε και πλέον φθίνει.

Το βασικό ερώτημα όλων είναι πότε θα τελειώσει η πανδημία;

Η απάντηση μας είναι γνωστή: η μετάδοση του ιού θα παύσει όταν ποσοστό άνω του 60-70% % του πληθυσμού έχει ανοσία, έχει δηλαδή αναπτύξει ειδικά αντισώματα έναντι του ιού SARS CoV 2. Η ανοσία επιτυγχάνεται με δύο τρόπους. Είτε με φυσικό τρόπο, δηλαδή μόλυνση με τον ιό είτε με εμβολιασμό.

Γνωρίζουμε ότι το εμβόλιο θα χρειαστεί τουλάχιστον 12 μήνες ακόμη μέχρι να μας είναι διαθέσιμο. Η επίτευξη της φυσικής ανοσίας (ανοσίας αγέλης) έχει κόστος σε ανθρώπινες ζωές: ένα 15% των ανθρώπων που θα νοσήσουν θα χρειαστούν νοσηλεία, 5% σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και 1-2% των νοσούντων θα πεθάνουν. Αν επιπλέον κορεστούν τα συστήματα υγείας η θνητότητα αυξάνεται σημαντικά (μέχρι και 10%) καθώς οι ασθενείς που έχουν ανάγκη θεραπείας και υποστήριξης για να επιβιώσουν μένουν αβοήθητοι.

Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε την επίτευξη ανοσίας αγέλης με φυσικό τρόπο καθώς οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές θα είναι μεγάλες. Μέχρι να μας είναι διαθέσιμο το εμβόλιο θα πρέπει να εξασφαλίσουμε με τα μέτρα δημόσιας υγείας που έχουν ήδη εφαρμοστεί και επιπλέον μέσα που θα μας παρέχει η ευρεία εξέταση των ατόμων για ενεργό (ανίχνευση του γενετικού υλικού του ιού σε ασυμπτωματικούς και νοσούντες) ή παρελθούσα λοίμωξη (ανίχνευση αντισωμάτων) την σταδιακή προσβολή καταρχήν του υγιούς και ηλικιακά νεότερου μέρους του πληθυσμού. Οι ευπαθείς ομάδες, ηλικιωμένοι και έχοντες χρόνια προβλήματα υγείας, θα πρέπει να αποφύγουν την έκθεση στον ιό έως ότου μας είναι διαθέσιμο το εμβόλιο.

Σωστά έχει λεχθεί ότι είμαστε μόλις στο τέλος της αρχής αυτής της Πανδημίας. Πιστεύεται ότι τα πρώτα επιδημικά κύματα θα διαδεχθούν εποχικές εξάρσεις του ιού, όπως παρατηρείται στην περίπτωση της γρίπης. Ο κορωνοϊός θα μας  απασχολήσει για τα επόμενα χρόνια με δυσμενείς συνέπειες σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ύπαρξης. Θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι.

Μια από τις λαμπρότερες περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας, η Αναγέννηση, διαδέχθηκε την επιδημία Πανώλης και τον Μεσαίωνα. Ας ελπίσουμε ότι η δοκιμασία αυτή θα δώσει τη θέση της σε μια νέα  λαμπρή εποχή για το ανθρώπινο είδος.