Σπονδυλική Στήλη: πώς καταλαβαίνω αν το παιδί μου έχει σκολίωση;

Γράφει ο
Σωτήρης  Λ. Παπαστεφάνου MD, BC(Orth), PhD
Χειρουργός Σπονδυλικής Στήλης – Ορθοπαιδικός, Υπεύθυνος Κέντρου Σπονδυλικής Στήλης Παίδων και Εφήβων

Πόσες φορές αναρωτηθήκατε γιατί εσείς δεν είχατε ακούσει τη λέξη «σκολίωση» τόσα χρόνια, όση ώρα παρακολουθείτε – ίσως με κάποια απορία –  στην τηλεόραση, την εικόνα της χαρούμενης νεαρής κοπελίτσας που βγαίνει από το σπίτι για να βρει τους φίλους και τις φίλες της, φορώντας κάποιου τύπου «πλαστική ζώνη» στη μέση σε χαρούμενα χρώματα?

Είναι αλήθεια τόσο συχνή πάθηση (πρόσφατα είδα να αναφέρεται ποσοστό 5% στον γενικό πληθυσμό!) όσο οι διαφημίσεις και οι αναρτήσεις σε ιστότοπους ισχυρίζονται;  Προκαλεί την σκολίωση η βαρεία σχολική τσάντα και πως ο γονιός θα το καταλάβει έγκαιρα;

Σιγά, σιγά…αγαπητοί φίλοι και φίλες. Χωρίς να το καταλάβετε έχετε αγγίξει περισσότερα ερωτήματα από όσα μπορούν να απαντηθούν στον μικρό αυτό χώρο.

Η σκολίωση της σπονδυλικής στήλης είναι μία τρισδιάστατη παρεκτόπιση του συνόλου της σπονδυλικής στήλης στο χώρο με αποτέλεσμα τη δημιουργία κυρτωμάτων που με την σειρά τους παρασύρουν τον θωρακικό κλωβό ή ολόκληρο το σώμα προς τα πλάγια. Το αποτέλεσμα είναι κοσμητικά δύσκολα αποδεκτό περισσότερο για το ίδιο το άτομο (οιασδήποτε ηλικίας) που αναρωτιέται ενδόμυχα πως ακριβώς τον ή την βλέπουν οι άλλοι.

Αυτό είναι και το βασικό πρόβλημα της σκολίωσης: η εικόνα του σώματός μας στα μάτια τα δικά μας και των υπολοίπων. Επιπλέον η σκολίωση δεν είναι «νόσος» αφ’ εαυτής. Είναι κλινικό εύρημα που μπορεί να μην έχει γνωστή αιτία (οπότε και την αποκαλούμε «ιδιοπαθή») ή να σχετίζεται με άλλες νόσους (νευρομυϊκή, συνδρομική κτλ) ή και με την προϊούσα ηλικία (των ενηλίκων) και στα παιδιά πολύ σπάνια και υπό ειδικές προϋποθέσεις συνδέεται ή συνυπάρχει με πόνο.

Στο σύντομο αυτό σημείωμα θα ασχοληθούμε με την εφηβική ιδιοπαθή σκολίωση, που δεν είναι συχνή (max 0.4% στον συνολικό πληθυσμό) αλλά είναι η συχνότερη από τα διάφορα είδη σκολίωσης σε όλες τις ηλικίες. Οι συνέπειές της όμως επηρεάζουν σοβαρά την καθημερινότητα και την μελλοντική ζωή του εφήβου.

Έχει νόημα να ανακαλύψει κανείς την σκολίωση όσο το δυνατόν γρηγορότερα; Φυσικά με δύο προϋποθέσεις:

1. Την χρήση ενός εργαλείου που να είναι γρήγορο, φθηνό, να μαθαίνεται γρήγορα και να έχει μικρό περιθώριο λάθους ή ψευδώς θετικού αποτελέσματος
2. Την εφαρμογή του σε χρόνο κατάλληλο, ώστε να ανευρεθούν τα περισσότερα παιδιά με το πιθανό κλινικό εύρημα.

Το πλησιέστερο εργαλείο σε αυτόν τον ορισμό είναι το “τέστ επίκυψης του Adam” και η παραδοσιακή ηλικία μαζικής προσπάθειας ανίχνευσης (παλαιότερο school screening) είναι από τα 10 μέχρι τα 15 χρόνια. Ο γονιός, ο γυμναστής ή και ο οικογενειακός παιδίατρος είναι οι πιο κατάλληλοι να ελέγξουν την ράχη του παιδιού για σκολίωση.

Όταν παλαιότερα πιστεύαμε ότι η σκολίωση της σπονδυλικής στήλης συνδεόταν, σε περιπτώσεις χωρίς θεραπεία, με σοβαρά καρδιοαναπνευστικά προβλήματα, η πρώιμη και ενεργητική ανίχνευση ατόμων με σκολίωση είχε νόημα, διότι το παιδί τοποθετούνταν σε διορθωτικό κηδεμόνα μέχρι την σκελετική ωρίμανσή του.

Τώρα γνωρίζουμε ότι η ιδιοπαθής εφηβική σκολίωση είναι βασικά πρόβλημα κοσμητικό στην εφηβική ηλικία, άσχετα αν επιπλακεί και με πόνο ή άλλα προβλήματα στο μέλλον. Το πρόβλημα όμως αυτό δεν πρέπει να υποτιμάται, διότι καθορίζει τις ενέργειες του νεαρού ατόμου και την κοινωνική αλλά και επαγγελματική του συμπεριφορά στο μέλλον.

Το παιδί στέκεται με τα πόδια ενωμένα, ει δυνατόν χωρίς μπλούζα και σκύβει προς τα εμπρός, με τα χέρια του σε έκταση προς το πάτωμα. Ο γονέας είναι πίσω ή μπροστά από το παιδί και κοιτάζει εάν η καμπύλη της ράχης είναι συμμετρική και στις δύο πλευρές της σπονδυλικής στήλης. Επιπρόσθετα μπορεί να παρατηρήσει αν ο ένας ώμος στέκεται ψηλότερα από τον άλλον ή αν ο κορμός παρεκτοπίζεται περισσότερο προς την μία πλευρά. Η διαπίστωση της όποιας ασυμμετρίας, έχει νόημα να αποτελέσει αφορμή συζήτησης και εξέτασης από τον οικογενειακό παιδίατρο ή και από ειδικό γιατρό.

Η διάγνωση της σκολίωσης και η αντίστοιχη κατάταξή της (για λόγους προγνωστικούς) πρέπει να γίνει από γιατρό που ασχολείται ειδικά με το θέμα αυτό της σπονδυλικής στήλης, ώστε το παιδί και οι γονείς του να λάβουν την πιο υπεύθυνη επιστημονικά πληροφόρηση για να αποφασίσουν από κοινού για τα επόμενα βήματα της όποιας θεραπευτικής διαχείρισης.

Βλέπετε, το πρόβλημα της κοσμητικά μη αποδεκτής ασυμμετρίας του σώματος που αναδεικνύεται, έρχεται σε μία ηλικιακά κρίσιμη περίοδο εισόδου στην εφηβεία, όπου τα περισσότερα παιδιά δεν θέλουν να φαίνονται ότι διαφέρουν από τους συνομηλίκους τους και διαμορφώνουν τη βασική εικόνα του εαυτού τους σωματικά και ψυχολογικά.

Είτε λοιπόν η σκολίωση η ίδια, είτε η ενδεικνυόμενη σε κάποιες περιπτώσεις θεραπεία με κηδεμόνα, υποδεικνύουν στο σύμπαν ότι το άτομο με την σκολίωση διαφέρει. Αυτό είναι τραυματικό, έχει κατ’ επανάληψη υποδειχθεί σε κλινικές έρευνες και αποτελεί χαρακτηριστικό των ατόμων με την σκολίωση σε όλες τις ηλικίες.

Πολλές και επανειλημμένες συζητήσεις, ζητώντας πάντα την γνώμη του παιδιού, μέχρις ότου να αισθανθεί ότι έχει τον έλεγχο και δεν λαμβάνονται αποφάσεις χωρίς την συμμετοχή του και μεγάλη υπομονή με υποστήριξη από την οικογένεια αλλά και από στενούς πραγματικούς  φίλους, είναι το μυστικό του αποτελεσματικού χειρισμού του προβλήματος.

Αύγουστος, 2016