Οραση και νεογνά: Τα συνήθη oφθαλμολογικά προβλήματα τον πρώτο χρόνο

Ο πρώτος χρόνος της ζωής ενός βρέφους είναι καθοριστικός για την ανάπτυξη και του οπτικού του συστήματος. Μάλιστα, για το θέμα υπάρχουν πολλοί μύθοι, που μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση στους γονείς.

Γράφει η
Γεωργία Χρούσου
Παιδοοφθαλμίατρος, Διευθύντρια Οφθαλμολογικού Τμήματος Παίδων ΜΗΤΕΡΑ, Καθηγήτρια Οφθαλμολογίας  Πανεπιστημίου Georgetown, ΗΠΑ

Ποια είναι, λοιπόν, τα συνήθη προβλήματα και πώς αντιμετωπίζονται;

Ο πρώτος χρόνος της ζωής του παιδιού είναι πολύ σημαντικός για την ανάπτυξη του οπτικού συστήματος. Σ’ αυτήν την περίοδο ο οφθαλμός βρίσκεται σε ταχεία ανάπτυξη και τυχόν αναπτυξιακές ανωμαλίες μπορεί να έχουν μόνιμη αρνητική επίδραση στην υγεία του. Στη συνέχεια εξετάζονται μερικά από τα θέματα που μπορεί να προβληματίσουν τους γονείς τον πρώτο χρόνο της ζωής του παιδιού τους.

Καθυστέρηση της προσήλωσης σε πρόσωπα και αντικείμενα

Όλοι οι γονείς είναι ανυπόμονοι να αναπτύξουν οπτική επικοινωνία με το νεογέννητο και ανησυχούν αν αυτό δεν συμβαίνει. Πολλά νεογέννητα προσηλώνουν στο πρόσωπο των γονιών, ιδιαίτερα της μητέρας, κατά το θηλασμό από τις πρώτες μέρες της ζωής τους. Αυτό, όμως, δεν είναι απαραίτητο. Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν ότι είναι απόλυτα φυσιολογικό εάν ακόμη και ένα τελειόμηνο βρέφος δεν προσηλώνει σε πρόσωπα ή αντικείμενα τους πρώτους δύο μήνες της ζωής του.

Πρέπει όμως να αρχίσει να προσηλώνει και να παρακολουθεί μετά το διάστημα αυτό. Όσον αφορά τα πρόωρα βρέφη, το αντανακλαστικό της προσήλωσης και παρακολούθησης συνήθως καθυστερεί περισσότερο, ανάλογα με τον βαθμό της προωρότητας. Γενικά τα βρέφη τους πρώτους 2-3 μήνες της ζωής τους βλέπουν καλύτερα σε απόσταση 30-50 εκατοστών. Η όρασή τους αναπτύσσεται σταδιακά και πιστεύεται ότι τελικά φτάνει τα 10/10 σε ηλικία ενός έτους.

Στραβισμός

Στραβισμός είναι η κατάσταση εκείνη στην οποία τα μάτια δεν είναι στην ίδια ευθεία. Το ένα μάτι βλέπει ίσια και το άλλο στρέφεται προς μία άλλη κατεύθυνση, συνήθως προς τη μύτη. Τα βρέφη με στραβισμό δε βλέπουν διπλά, γιατί ο παιδικός εγκέφαλος απορρίπτει την εικόνα που έρχεται από τον οφθαλμό που στραβίζει. Έτσι, όμως, ο οφθαλμός αυτός δεν χρησιμοποιείται και γίνεται αμβλυωπικός («τεμπέλικο μάτι»). Με άλλα λόγια το βρέφος με στραβισμό στερείται διοφθάλμου οράσεως (βλέπει με το ένα μάτι) και διατρέχει τον κίνδυνο να χάσει όραση από τον οφθαλμό που στραβίζει, πρόβλημα που θα το συνοδεύει σε όλη του τη ζωή αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως. Και εδώ υπάρχουν οι περισσότεροι μύθοι γι’ αυτό το πρόβλημα.

Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν ότι ο σταθερός στραβισμός τον πρώτο χρόνο της ζωής δεν είναι ούτε «φυσιολογικός» ούτε «φτιάχνει από μόνος του». Ακόμη και με την υποψία στραβισμού είναι απαραίτητη η εξέταση από οφθαλμίατρο. Κατ’ αρχάς θα χρειαστεί να διαγνωστεί σωστά η ύπαρξη ή όχι στραβισμού. Συχνά οι γονείς νομίζουν ότι το βρέφος έχει στραβισμό, ενώ στην πραγματικότητα δεν έχει (ψευδοστραβισμός). Κι αυτό γιατί σε μερικά βρέφη η βάση της μύτης σ’ αυτήν την ηλικία είναι επίπεδη με έξτρα δέρμα στα πλάγια (επίκανθος), που δημιουργούν την ψευδή εντύπωση ότι το βρέφος έχει συγκλίνοντα στραβισμό. Με την πάροδο της ηλικίας η εντύπωση αυτή εξαφανίζεται, καθώς ομαλοποιείται η ανατομία της περιοχής.

Επιπλέον η οφθαλμολογική εξέταση θα αποκλείσει τυχόν οφθαλμικές παθήσεις καθώς ο στραβισμός μπορεί να είναι το πρώτο σημείο ενός ενδοφθάλμιου προβλήματος. Τέλος, ο οφθαλμίατρος θα αντιμετωπίσει τον στραβισμό ανάλογα με τον τύπο του, την ύπαρξη ή μη αμβλυωπίας και άλλα κριτήρια. Το σημαντικό είναι να γίνει διάγνωση και σωστή αντιμετώπιση και να γίνει έγκαιρα.

Απόφραξη ρινοδακρυϊκού πόρου

Ένα άλλο συχνό πρόβλημα του πρώτου χρόνου της ζωής είναι η απόφραξη του ρινοδακρυϊκού πόρου και οφείλεται σε αποτυχία δημιουργίας ανοικτού αγωγού που φέρνει τα δάκρυα από τον οφθαλμό στο πίσω μέρος της μύτης. Συχνά το πρόβλημα αυτό δεν είναι εμφανές μέχρι τη δεύτερη ή την τρίτη εβδομάδα της ζωής. Παρουσιάζεται σαν ένας υγρός οφθαλμός, με τα δάκρυα να λιμνάζουν στο κάτω βλέφαρο ή και πολλές φορές να τρέχουν στο μάγουλο. Συνήθως υπάρχουν βλεννοπυώδεις εκκρίσεις, λόγω των λοιμώξεων που δημιουργούνται στο κλειστό αυτό σύστημα και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται ερυθρότητα του παρακειμένου δέρματος.

Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται κατ’ αρχάς συντηρητικά (με τοπική αντιβιοτική αλοιφή και μασάζ) γιατί στο 90% των περιπτώσεων υπάρχει αυτόματη διάνοιξη. Μόνο το 10% των βρεφών χρειάζεται διάνοιξη του πόρου υπό αναισθησία, εάν ο πόρος δεν έχει ανοίξει μέχρι την ηλικία των 10-12 μηνών.

Σπανιότερα προβλήματα

Άλλα, λιγότερο συχνά, προβλήματα που μπορεί να παρατηρηθούν τον πρώτο χρόνο της ζωής είναι ο νυσταγμός (συνεχείς ακούσιες κινήσεις των οφθαλμών), ο συγγενής καταρράκτης (θολερότητα του φακού) και άλλες συγγενείς ανωμαλίες στην ανάπτυξη των οφθαλμών.

Σε κάθε περίπτωση το βρέφος χρειάζεται προσεκτική επισκόπηση των οφθαλμών του κατά την πρώτη του εξέταση από τον παιδίατρο στο μαιευτήριο ή, ακόμα καλύτερα, μια εξέταση από οφθαλμίατρο αν υπάρχει δυνατότητα.

Ιούλιος, 2016