Γράφει η
Μαρία Καράντζα – Χαρώνη
Ενδοκρινολόγος Παίδων, Δ/ντρια Κλινικής Παιδιατρικής – Εφηβικής Ενδοκρινολογίας Παίδων ΜΗΤΕΡΑ

Στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ελλάδα η επίπτωση της παιδικής παχυσαρκίας όπως ορίζεται ως δείκτης μάζας σώματος BMI >95% για την ηλικία και το φύλο, έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία 40 χρόνια. Το 16,5% των παιδιών είναι παχύσαρκα και το 15% υπέρβαρα (ΒΜΙ 85%-95%).

Η αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, καθώς αυξάνεται συνεχώς η διάγνωση νόσων που σχετίζονται με την παχυσαρκία στον παιδικό πληθυσμό, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η υπνική άπνοια, η λιπώδης διήθηση του ήπατος.

Εν τη απουσία αποτελεσματικών μεθόδων πρόληψης και θεραπείας της παιδικής παχυσαρκίας, εκατομμύρια παιδιά θα ενηλικιωθούν με τις σωματικές, αλλά και τις ψυχικές επιπτώσεις του πλεονάζοντος λιπώδους ιστού.

Η παχυσαρκία είναι γενετική νόσος, καθώς νεότερα ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι το 60%-80% της παρατηρούμενης μεταβλητότητας του σωματικού βάρους μπορεί να αποδοθεί σε κληρονομικούς παράγοντες.

Ταυτόχρονα, όμως, η παχυσαρκία είναι και περιβαλλοντική νόσος, καθώς τα τελευταία 40 χρόνια οι γενετικές μας καταβολές άλλαξαν ελάχιστα, ενώ η παχυσαρκία τριπλασιάστηκε, γεγονός που μπορεί να αποδοθεί μόνο σε εξωγενείς παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν την «ενεργειακή οικονομία» του παιδιού.

Ζήτημα εκπαίδευσης

Η παχυσαρκία στην πλειονότητα των περιπτώσεων είναι επίκτητη και οφείλεται σε περιβαλλοντικούς, διατροφικούς, φαρμακευτικούς και επιγενετικούς παράγοντες. Τα γενετικά και ενδοκρινικά αίτια είναι πολύ σπανιότερα και η διαγνωστική προσέγγιση θα πρέπει να είναι ανάλογη των κλινικών συμπτωμάτων.

Η θεραπεία της παχυσαρκίας πλέον στα περισσότερα κέντρα του εξωτερικού, αλλά και στην Παιδιατρική – Εφηβική Κλινική Ενδοκρινολογίας του Παίδων ΜΗΤΕΡΑ, γίνεται με το μοντέλο της «ομάδας» και βασίζεται στη συνεργασία παιδοενδοκρινολόγου – διαιτολόγου – ψυχολόγου για βοήθεια της αλλαγής συμπεριφοράς.

Έχουμε διαπιστώσει ότι η κλινική συνεκτίμηση από τη διεπιστημονική ομάδα δημιουργεί μια «τράπεζα» κλινικών πληροφοριών, που βοηθούν στη διαμόρφωση συντονισμένου προγράμματος για την υποστήριξη κάθε παιδιού ή εφήβου και της οικογένειάς του.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την επιτυχία αυτής της παρέμβασης, η εκπαίδευση να γίνεται με διαδραστικό τρόπο, ώστε το παιδί να συμμετέχει και να νιώθει ότι παίρνει τον έλεγχο στη διαδικασία αυτή, με την υποστήριξη της «ομάδας» και της οικογένειας.

Ο βαθμός επιτυχίας της προσπάθειας σχετίζεται με την ετοιμότητα της οικογένειας να υιοθετήσει και να υποστηρίξει έναν υγιεινό τρόπο ζωής και διατροφής για όλα τα μέλη της, όχι με τη νοοτροπία της δίαιτας στα παιδιά. Εφόσον το περιβάλλον εκτός σπιτιού είναι «παχυσαρκογενές» (obesogenic), ας υπάρχει μια «υγιεινή ασπίδα» στο σπίτι.

Το διατροφικό μοντέλο για τις μικρές ηλικίες

Γράφει η
Άννα Παπαγεωργίου
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Επιστ. Συνεργάτις Κλινικής Παιδιατρικής – Εφηβικής Ενδοκρινολογίας Παίδων ΜΗΤΕΡΑ

Η υγιεινή διατροφή για τα παιδιά σχολικής ηλικίας περιλαμβάνει ποικιλία τροφών. Μάλιστα, τα πρότυπα τροφίμων θα πρέπει να τονίζουν αυτή την ποικιλία σε θρεπτικά συστατικά.

Τα γεύματα και τα σνακ θα πρέπει να περιλαμβάνουν όλες τις ομάδες τροφίμων (βιταμίνες, ανόργανα άλατα, πρωτεΐνες, λιπαρά, υδατάνθρακες) μέσα από τα δημητριακά, λαχανικά και φρούτα, γαλακτοκομικά προϊόντα, περιορισμένο κορεσμένο λίπος, χωρίς προσθήκη μεταποιημένου κρέατος και στην ενδεδειγμένη μερίδα, για την υποστήριξη της σωματικής ανάπτυξης.

Τρόφιμα με υψηλό ποσοστό ζάχαρης που κολλάνε στα δόντια, όπως οι αλατισμένοι ξηροί καρποί, οι καραμέλες, οι τσίχλες, οι σοκολάτες, συμβάλλουν στην τερηδόνα, αυξάνουν το σωματικό βάρος και δεν είναι κατάλληλα σνακ.

Αυτά τα τρόφιμα καλύτερο να καταναλώνονται ως μέρος ενός γεύματος ή, όταν είναι δυνατόν, να βουρτσίζονται τα δόντια μετά.

Το «junk food» ανήκει στην κατηγορία τροφίμων που μπορεί να είναι υψηλά σε ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα: θερμίδες, λιπαρά, ζάχαρη, αλάτι, καφεΐνη.

Μπορούν να καταναλώνονται με μέτρο, αλλά σε καμία περίπτωση σαν βασικό γεύμα και απαιτείται εκπαίδευση για τη χρήση τους. Ωστόσο, η κατανάλωση τροφών υψηλής ενέργειας από μόνη της δεν μπορεί να εξηγήσει πλήρως την εκθετική αύξηση του επιπολασμού των υπέρβαρων-παχύσαρκων παιδιών τα τελευταία χρόνια.

Η σωματική δραστηριότητα είναι επίσης βασικός παράγοντας για την εξίσωση του ισοζυγίου ενέργειας και οι μετρήσεις της επιστημονικής κοινότητας για υποκινητικότητα και περισσότερο χρόνο που τα παιδιά παρακολουθούν τηλεόραση ή παίζουν βιντεοπαιχνίδια στον ελεύθερο χρόνο τους, καταγράφεται όλο και πιο έντονα.

Παιδική παχυσαρκία και ψυχολογία

Γράφει η
Ελίνα Γκίκα
Ψυχολόγος
Διευθύντρια, Τμήματος Ψυχικής Υγείας & Ψυχολογικής Υποστήριξης ΜΗΤΕΡΑ

Όλες οι σύγχρονες έρευνες συναινούν στο γεγονός ότι τα ποσοστά παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας είναι ιδιαίτερα υψηλά στη χώρα μας. Ενώ η χώρα μας έχει πλούσια αθλητική παράδοση και ιστορία, με σπουδαιότερο θεσμό τους Ολυμπιακούς Αγώνες, φαίνεται ότι τα ελληνόπουλα δεν αθλούνται σε μεγάλο ποσοστό. Η ανθυγιεινή διατροφή που φαίνεται να είναι η λύση αλλά και η επιλογή λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής και η έλλειψη άσκησης αποτελούν τους δυο κυριότερους παράγοντες που οδηγούν στη παιδική παχυσαρκία.

Η παιδική παχυσαρκία ή το υπέρβαρο δεν θεωρείται ψυχιατρική νόσος στα παιδιά. Όμως συνδέεται με ψυχικούς παράγοντες που εμφανίζονται ως αίτια αλλά και ως επακόλουθο της παιδικής παχυσαρκίας.

Ως αίτιο, η μοναξιά, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η κατάθλιψη που βιώνουν τα παιδιά από την πολύωρη απουσία των γονέων στη σύγχρονη εποχή. Τα παιδιά βρίσκουν καταφύγιο  στο φαγητό στη προσπάθεια να καλύψουν το συναισθηματικό κενό από τις ουσιαστικές γονικές σχέσεις αγάπης και αποδοχής που έχουν καθημερινά ανάγκη αλλά τους λείπουν. Το άγχος, το «τέρας» της εποχής μας που κουβαλούν τα παιδιά αφενός από το πιεσμένο και φορτωμένο καθημερινό τους πρόγραμμα και αφετέρου από τα «θέλω» των γονιών τους. Επίσης, οποιοδήποτε γεγονός το οποίο έχει εγγραφεί ως τραυματικό  στον ψυχισμό του παιδιού, όπως μια απώλεια συγγενικού ατόμου ή και ζώου μπορεί να θεωρηθεί ως ψυχικό αίτιο για παρηγοριά στο φαγητό μην μπορώντας να διαχειριστεί τον ψυχικό του πόνο.

Ένα παιδί δεν νοείται μόνο του, συνήθιζε να λέει ο Winnicott, ο περίφημος παιδίατρος και ψυχαναλυτής. Άρα σε κάθε περίπτωση που ένα παιδί πάρει βάρος δίχως ιατρικό πρόβλημα, οι γονείς χρειάζεται να λάβουν το μήνυμα ότι κάποιο ψυχολογικό αίτιο υπάρχει και θα πρέπει να το αναζητήσουν. Άλλη περίπτωση είναι ένα παιδί με παχύσαρκους γονείς, είτε καταθλιπτικούς με απαισιόδοξη και παθητική στάση ζωής ενδέχεται να παγιδευτεί και να αναπαράξει το ίδιο μοτίβο συμπεριφοράς απέναντι στη διατροφή.

Τα παχύσαρκα παιδιά υποφέρουν από το υπέρβαρο αλλά και από την εμφάνισή τους. Και επειδή τα βασικά χαρακτηριστικά της παιδικής και εφηβικής ηλικίας είναι το παιχνίδι και ο αθλητισμός στην περίπτωση αυτή από πηγή απόλαυσης και χαράς μετατρέπονται σε εφιάλτη και μόνιμη πηγή άγχους αφού τα παιδιά με υπέρβαρο δυσκολεύονται. Έτσι, γίνονται συχνά στόχος κοροϊδίας από τους συμμαθητές τους άρα και λιγότερο αποδεκτά στις σχολικές παρέες.

Η παιδική παχυσαρκία είναι μια σοβαρή ασθένεια. Απαιτείται μια ομαδική επιστημονική προσέγγιση όπου θα υπάρχει γιατρός, διατροφολόγος και ψυχολόγος. Απαιτείται να προσεγγίσετε το θέμα οικογενειακώς και όχι να απευθύνετε το παιδί ως το μαύρο πρόβατο της οικογένειας μόνο του.

Αν έχετε ένα παιδί με υπέρβαρο στην οικογένεια σας είναι τώρα η στιγμή να σκεφτείτε πως θα βρείτε χώρο-χρόνο να του αφιερώσετε. Να συνδεθείτε μαζί του συναισθηματικά! Ναι δεν φτάνει να αγαπάτε το παιδί σας, χρειάζεται να του το δείχνετε και να του το λέτε καθημερινά! Να ακούσετε τι έχει να σας πει και να το γνωρίσετε καλύτερα. Να το ακούσετε δίχως να το κρίνετε και να  μοιραστείτε μαζί του στιγμές τρυφερότητάς. Κάντε πράγματα μαζί, μέσα και έξω από το σπίτι, πράγματα που συμφωνείτε μαζί ή προτείνει εκείνο δίχως να του επιβάλετε αυτό που εσείς θέλετε. Καθρεφτίστε του τις δεξιότητες του και τις κλίσεις του. Ακούστε τις σκέψεις, τα συναισθήματα του και τα θέλω του. Βάλτε όρια γιατί αυτά βοηθούν τα παιδιά να νιώσουν ασφάλεια και αργότερα να μπορέσουν να οριοθετήσουν μόνα τους τον εαυτό τους. Βοηθήστε το παιδί σας να αναγνωρίσει τα χαρίσματά του και να νιώσει καλά με τον εαυτό του γιατί σας θυμίζουμε ότι τα παιδιά καθρεπτίζονται στα μάτια των γονιών τους.