Οστεοπόρωση: Η σιωπηλή επιδημία

20 Οκτωβρίου/ Παγκόσμια Ημέρα Οστεοπόρωσης

Γράφει η
Κομνηνού Ελένη
Ρευματολόγος
Υπεύθυνη Τμήματος Αυτοάνοσων Ρευματικών Νοσημάτων Κύησης ΜΗΤΕΡΑ

Η οστεοπόρωση είναι μία από τις πιο συχνές παθήσεις των οστών και αποτελεί ένα επιδημιολογικό πρόβλημα που απασχολεί και τα δυο φύλα. Στην οστεοπόρωση παρατηρούνται μειωμένη οστική μάζα και διαταραχές στην αρχιτεκτονική της δομής των οστών που αυξάνει την επικινδυνότητα για κάταγμα.

Ενδεικτικά:

• Μία στις τρεις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και ένας στους πέντε άντρες άνω των 50 ετών πάσχουν από οστεοπόρωση.
• Περίπου 20% των Ελληνίδων -άνω των 50 ετών- έχουν εγκατεστημένη οστεοπόρωση, ενώ το 30% του αντίστοιχου πληθυσμού εμφανίζει χαμηλή οστική πυκνότητα.

Συμπτώματα Οστεοπόρωσης

Η οστεοπόρωση είναι μία «ύπουλη» νόσος, καθώς η απουσία συμπτωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι το χαρακτηριστικό της. Μπορεί να περάσουν χρόνια με συνεχή μείωση της οστικής μάζας, έως ότου εμφανιστεί το πρώτο σύμπτωμα, που είναι το κάταγμα.

Τα κατάγματα έχουν σημαντική επίπτωση στην ποιότητα ζωής και μειώνουν το προσδόκιμο επιβίωσης των οστεοπορωτικών ασθενών. Το  ιστορικό  ενός οποιουδήποτε κατάγματος χαμηλής  ενέργειας, αυξάνει  τον  κίνδυνο  για  επόμενο  κάταγμα 4 έως 5 φορές στο 1^ο  έτος, και  ποτέ δεν μηδενίζεται.

Ασθενείς που έχουν υποστεί ένα οστεοπορωτικό κάταγμα έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ενός επόμενου κατάγματος κατά 86%. Το συντριπτικό ποσοστό των οστεοπορωτικών καταγμάτων αφορούν την σπονδυλική στήλη, την πηχεοκαρπική άρθρωση και το ισχίο. Επίσης, οστεοπορωτικά κατάγματα μπορούν να εμφανιστούν σε άλλα οστά. Υπάρχει περίπτωση το κάταγμα να εκδηλώνεται με την εμφάνιση έντονου και αιφνίδιου πόνου στην πλάτη ή την οσφυϊκή μοίρα της ΣΣ και χωρίς να έχει προηγηθεί τραυματισμός.

Μορφές οστεοπόρωσης

Η οστεοπόρωση διακρίνεται στην πρωτοπαθή οστεοπόρωση, σχετιζόμενη με την εμμηνόπαυση ή την πάροδο της ηλικίας, και στην δευτεροπαθή οστεοπόρωση.

Η πιο συχνή μορφή οστεοπόρωσης είναι η μετεμμηνοπαυσιακή, η οποία εμφανίζεται σε γυναίκες την περίοδο της εμμηνόπαυσης και είναι αλληλένδετη με την μείωση οιστρογόνων.

Η οστεοπόρωση των ηλικιωμένων εμφανίζεται μετά τα 70έτη και μπορεί να επηρεάσει και τα δύο φύλα. 

Παράγοντες κινδύνου για την οστεοπόρωση

Αυτοί διαχωρίζονται σε παράγοντες που μπορούν να τροποποιηθούν με τις καθημερινές συνήθειες ή σε μη τροποποιήσιμους παράγοντες, όπως είναι:

• Κληρονομικότητα /οικογενειακό ιστορικό. Η οστεοπόρωση είναι κληρονομική. Δεν είναι γνωστό εάν υπάρχει κάποια γενετική ανωμαλία που προκαλεί οστεοπόρωση.
• Ιστορικό κατάγματος
• Γυναικείο φύλο
• Ηλικία άνω των 50 ετών
• Εμμηνόπαυση
• Διάφορες παθήσεις
• Συνεχής λήψη κορτιζόνης
• Κακή Διατροφή: Όσοι δεν προσλαμβάνουν αρκετό ασβέστιο ή βιταμίνη D μέσω της διατροφής τους ή είναι λιποβαρείς διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης.
• Υπερβολικό κάπνισμα: Η νικοτίνη μειώνει τα επίπεδα οιστρογόνων στις γυναίκες και μπορεί να προκαλέσει πρόωρη εμμηνόπαυση. Στους άντρες, το κάπνισμα μειώνει την τεστοστερόνη, γεγονός που μπορεί να αποδυναμώσει τα οστά.

Η δευτεροπαθής οστεοπόρωση εμφανίζεται, είτε σε ασθενείς με συγκεκριμένες παθήσεις (π.χ. Αυτοάνοσα Ρευματικά Νοσήματα: ρευματοειδής αρθρίτιδα, Συστηματικό Ερυθηματώδη Λύκο κ.ά.) είτε σε ασθενείς που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή που περιλαμβάνει κορτιζόνη, αντιεπιληπτικά χάπια κ.ά.

Διάγνωση Οστεοπόρωσης

Η διάγνωση της οστεοπόρωσης είναι απλή και γίνεται με την μέτρηση της οστικής πυκνότητας. Η οστική πυκνότητα (bone mineral density-BMD, g/cm2), αποτελεί την καθιερωμένη μέθοδο διάγνωσης της οστεοπόρωσης και παρακολούθησης των οστεοπορωτικών ασθενών.

Πότε πρέπει να γίνεται η μέτρηση της οστικής πυκνότητας;

• Στις τις γυναίκες άνω των 65ετών, είτε εμφανίζουν, είτε όχι, παράγοντες κινδύνου.
• Σε γυναίκες και άνδρες που λαμβάνουν κορτιζόνη για μεγάλο χρονικό διάστημα.
• Σε ασθενείς με παραμόρφωση σπονδύλων.
• Σε ασθενείς που έχουν υποστεί κάταγμα.
• Σε όλους όσους βρίσκονται ήδη σε θεραπεία για οστεοπόρωση, προκειμένου να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα.

Στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης αναδύονται διάφορα κλινικά προβλήματα:

1. Υποδιάγνωση Οστεοπόρωσης: Δυστυχώς μόνο το 33% των περιπτώσεων οστεοπόρωσης αναγνωρίζεται έγκαιρα κλινικά.
2. Ανάγκη για  Δ/Δ:  οστεοπόρωσης από παραμόρφωση άλλης αιτίας (Νεοπλασίες, Πολαπλούν Μυέλωμα, Υποπαραθυρεοειδισμός κ.ά.), θεραπεία & αντιμετώπιση οστεοπόρωσης

Θεραπεία Οστεοπόρωσης

Το πιο σημαντικό μέρος της θεραπείας της οστεοπόρωσης είναι η πρόληψη των καταγμάτων των οστών. Η θεραπεία συνίσταται σε συνδυασμό παραγόντων που επιβραδύνουν την οστική απώλεια και ενισχύουν τον υπάρχοντα οστικό ιστό.

Η τακτική άσκηση μπορεί να ενισχύσει τα οστά (και όλους τους ιστούς που συνδέονται με αυτά, όπως τους μύες, τους τένοντες και τους συνδέσμους). Οι ασκήσεις εκείνες που έχει αποδειχθεί ότι είναι ευνοϊκές για το οστούν είναι εκείνες που ασκείται βάρος πάνω στα κόκαλα- χωρίς να ασκούν υπερβολική πίεση στα οστά, όπως γρήγορο περπάτημα ή ελαφρό τρέξιμο (jogging), ασκήσεις aerobic, βαράκια, καθώς και ο χορός.

Φάρμακα για την οστεοπόρωση:

• Διφωσφονικά (π.χ. αλενδρονάτη, ρισενδρονάτη, ζολενδρονάτη)
• Ρανελικό στρόντιο
• Τεριπαρατίδη
• Δενοσουμάμπη
• Ραλοξιφένη, βαζεδοξιφένη (SERMS)
• Ορμονική θεραπεία αντικατάστασης (HRT)
• Καλσιτονίνη

Αυτά πρέπει απαραίτητα να συνδυάζονται με ασβέστιο και  βιταμίνη D.

Συμπερασματικά

Με τις σύγχρονες θεραπευτικές δυνατότητες για την οστεοπόρωση μπορεί να επιτευχθεί η αναστολή της επιπλέον οστικής απώλειας, η αύξηση της οστικής μάζας και η μείωση της πιθανότητας κατάγματος. Το θεραπευτικό πλάνο καθορίζεται από τον γιατρό, για τον κάθε ασθενή ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψιν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ασθενούς.