Εγκυμοσύνη: η πιο μαγική περίοδος στη ζωή μιας γυναίκας

Κανένας άλλος οργανισμός δε μεγαλώνει τόσο πολύπλοκα και γρήγορα όσο ένα μωρό. Έτσι, μαθαίνοντας λίγα πράγματα για το τι συμβαίνει μέσα στο σώμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μπορούμε να κατανοήσουμε σε μεγάλο βαθμό τις αλλαγές που βλέπουμε και αισθανόμαστε.

Γράφει ο
Αντώνιος Κακουλάκης
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος, Χειρουργός, Επιστημονικός Συνεργάτης ΜΗΤΕΡΑ

Πρακτικά η περίοδος της κύησης χωρίζεται σε τρία τρίμηνα, σε καθένα από τα οποία συμβαίνουν ορισμένες φυσιολογικές μεταβολές στη μητέρα και το παιδί.

1ο Τρίμηνο
Είναι η περίοδος προσαρμογής του σώματος και του οργανισμού στην εγκυμοσύνη ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στις τεράστιες απαιτήσεις αυτής της περιόδου. Από τις αρχές της κύησης το έμβρυο φτάνει σε πολύ κρίσιμο στάδιο ανάπτυξης, αφού σχηματίζονται όλα τα κύρια όργανα (περίοδος οργανογένεσης). Η δραστηριότητα του ορμονικού συστήματος επηρεάζεται με πολλούς τρόπους, η διάθεση αλλάζει, η σεξουαλικότητα αυξάνεται ή μειώνεται. Μέσα σε αυτούς τους μήνες, η μητέρα παίρνει ένα με δύο κιλά, αν δεν υπάρχει πρόβλημα ναυτίας. Από αυτά, μόνο τα 50 γραμμάρια αναλογούν στο μωρό ενώ τα υπόλοιπα αναλογούν στο πλακούντα και το αμνιακό υγρό, στη μήτρα και τους μαστούς που μεγαλώνουν αλλά και στην αύξηση της ποσότητας του αίματος.

2ο Τρίμηνο
Η εγκυμοσύνη πλέον έχει εδραιωθεί και είναι εμφανής αφού η κοιλιά “στρογγυλεύει”. Η μήτρα προβάλλει πάνω από τη λεκάνη και η γραμμή της μέσης αρχίζει να χάνεται. Καθώς το μωρό μεγαλώνει προκαλεί πόνους και ενοχλήσεις στο θώρακα και τα πλευρά που μετατοπίζονται, στο στομάχι που πιέζεται φέρνοντας καούρες και στην κοιλιά, αφού τεντώνονται οι μύες της μήτρας. Το μωρό ψηλώνει και δυναμώνει και οι κινήσεις του είναι πλέον γεγονός. Μέσα σε αυτό το τρίμηνο η αύξηση βάρους κυμαίνεται στα 6 κιλά περίπου, από τα οποία το ένα αναλογεί στο μωρό ενώ τα υπόλοιπα στο σύστημα συντήρησης του παιδιού, τη μήτρα και τους μαστούς και στην ποσότητα του αίματος που αυξάνεται.

3ο Τρίμηνο
Είναι το τελευταίο τρίμηνο της κύησης και το μωρό ολοκληρώνει την ανάπτυξή του. Είναι τόσο μεγάλο που ο γιατρός ή η μαία μπορούν να εξακριβώσουν τη θέση του με μία ψηλάφηση. Αρχίζει πλέον να προετοιμάζεται για τη γέννα, προσαρμόζεται στην έλλειψη χώρου της μήτρας ενώ παίρνει συνεχώς βάρος. Είναι τέλεια σχηματισμένο και τα όργανά του είναι ώριμα και συνεχίζουν να ωριμάζουν μέχρι το τέλος. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η μητέρα παίρνει περίπου 5 κιλά, 3 περίπου από τα οποία αναλογούν στο μωρό. Το κέντρο βάρους του σώματος αλλάζει και αισθάνεται βάρος και κούραση, αφού είναι αρκετά δύσκολο να βρεθεί μια αναπαυτική στάση ξεκούρασης. Η λεκάνη έχει ανοίξει και πιθανόν να πονά, ειδικά στο πίσω μέρος ενώ η μήτρα σκληραίνει και συσπάται προετοιμάζοντας το έδαφος για τις ωδίνες.

Συνοπτικά θα αναφέραμε ότι η λήψη βάρους κατά τη διάρκεια της κύησης πρέπει να γίνεται σταδιακά και κατά μέσο όρο 1 κιλό/μήνα. Πολλές γυναίκες παίρνουν περισσότερο βάρος προς το τέλος της εγκυμοσύνης ενώ άλλες στη αρχή. Δεν υπάρχει ένα ακριβές στερεότυπο μοντέλο διότι κάθε άτομο έχει δικό του τρόπο ζωής που επηρεάζει τελικά την κατανομή του βάρους κατά τη διάρκεια των σαράντα εβδομάδων. Συνολικά η αύξηση ποικίλλει από 20 – 24%, άνισα κατανεμημένη στο χρόνο, ήτοι 3% το πρώτο τρίμηνο,10% το δεύτερο και 10% το τρίτο τρίμηνο και για να παραμένει σε λογικά πλαίσια, η αύξηση του βάρους δε θα πρέπει να ξεπερνά τα 9 – 12 κιλά. Κατά το τελευταίο τρίμηνο, το ζύγισμα πρέπει να γίνεται κάθε 15 ημέρες, όπως και εργαστηριακές εξετάσεις για την ανίχνευση λευκώματος στα ούρα, αύξησης του ουρικού οξέος, αύξησης των τρανσαμινασών και έλεγχο της αρτηριακής πίεσης για τον κίνδυνο πιθανής προεκλαμψίας. Αν το βάρος της εγκύου αυξάνει πάνω από μισό κιλό την εβδομάδα, αν τα πόδια της πρήζονται, αν έχει λεύκωμα στα ούρα ή συχνούς πονοκεφάλους, πρέπει να καταφύγει αυτομάτως σε γιατρό. Ενδιαφέρον είναι ότι το έμβρυο κατά τη γέννηση ζυγίζει 3 – 3,5 κιλά μόνο ενώ η μητέρα παίρνει συνολικό βάρος τέσσερις φορές περίπου περισσότερο.

Πού βρίσκονται τα υπόλοιπα ¾ του βάρους που παίρνει η μητέρα;
Η απάντηση βρίσκεται σε ορισμένες απόλυτα φυσιολογικές και αναπόφευκτες μεταβολές στον οργανισμό της μέλλουσας μητέρας που αφορούν διάφορους ιστούς.

Τα τοιχώματα της μήτρας ενισχύονται προκειμένου να γίνουν ικανά να προστατεύσουν το επιπλέον βάρος του εμβρύου και γι’ αυτό γίνονται παχύτερα και πιο ανθεκτικά.
Δημιουργία ενός νέου ιστού, του πλακούντα.
Παραγωγή αμνιακού υγρού.
Οι μαστοί διογκώνονται και αρχίζουν να προετοιμάζονται για την παραγωγή γάλακτος. Μια φυσιολογική περιφέρεια στήθους 80cm μπορεί να φτάσει κατά την κύηση τα 90cm. Αυτό το επιπλέον βάρος σε συνδυασμό με την αύξηση της μήτρας μπορεί να φτάσει και τα 1.000-1.350gr.
Μεγάλη αποθήκευση λίπους. Κατά την εγκυμοσύνη ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν είναι η ευκολία με την οποία αποθηκεύεται το λίπος. Αυτό είναι ένας μηχανισμός που εξασφαλίζει ικανό απόθεμα λίπους στο μητρικό οργανισμό, το οποίο θα διοχετευθεί στο βρέφος κατά τους πρώτους μήνες της ζωής του μέσω του θηλασμού. Κατά τους προϊστορικούς χρόνους, ο μηχανισμός αυτός επέτρεπε στη μητέρα να επιβιώσει κατά τις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό, πριν αναλάβει δυνάμεις για την αναζήτηση τροφής. Πρόκειται λοιπόν για έναν μηχανισμό ο οποίος συνεισφέρει κατά πολύ στη διατήρηση του ανθρώπινου είδους.
Το κυκλοφορικό σύστημα υφίσταται μεταβολές κατά την εγκυμοσύνη, προκειμένου να εξασφαλίσει τη μεταφορά ικανής ποσότητας οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών από τη μητέρα προς το κύημα για την ανάπτυξή του.

Συχνές ερωτήσεις

Τι είναι ο πλακούντας;
Είναι το όργανο μέσω του οποίου τρέφεται το έμβρυο. Σχηματίζεται από το τμήμα του φθαρτού (βασικός φθαρτός) και από το τμήμα που προέρχεται από το έμβρυο (λάχνες του χορίου). Η λειτουργία του πλακούντα έχει σχέση με τη μεταβίβαση θρεπτικών συστατικών και οξυγόνου από τη μητέρα στο έμβρυο μέσω των ομφαλικών αγγείων (ανταλλαγή ύλης και αερίων) και την παραγωγή διαφόρων ορμονών, οι οποίες είναι απαραίτητες για την ομαλή εξέλιξη της εγκυμοσύνης.

Τι είναι ομφάλιος λώρος;
Ενώνει τον πλακούντα με το έμβρυο. Αποτελείται από μια φλέβα και δύο αρτηρίες. Μέσα στα αγγεία αυτά γίνεται η μητροπλακουντιακή κυκλοφορία και η διατροφή του εμβρύου.

Τι είναι το αμνιακό υγρό;
Πρόκειται για το υγρό μέσα στο οποίο βρίσκεται το έμβρυο σ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μέχρι και τον τοκετό. Η παραγωγή αρχίζει από την 3η – 4η εβδομάδα της εγκυμοσύνης. Το αμνιακό υγρό χρησιμεύει στην προστασία και τη θρέψη του εμβρύου καθώς και στην εξέλιξη του τοκετού. Με την εξέταση του αμνιακού υγρού (αμνιοπαρακέντηση) στην αρχή της εγκυμοσύνης είναι δυνατός ο έλεγχος διάφορων παθολογικών καταστάσεων (χρωμοσωμικών βλαβών) του εμβρύου. Συνήθως συστήνεται σε γυναίκες άνω των 35 ετών.

Ποιες αρρώστιες μπορεί να προκαλέσουν πρόβλημα στην εγκυμοσύνη;
Η καρδιοπάθεια, η αναιμία, η φυματίωση, παθήσεις του ουροποιητικού (νεφρίτιδα) και του πεπτικού συστήματος (ηπατοπάρεια), ο σακχαρώδης διαβήτης και άλλες διαταραχές ενδοκρινικών αδένων (θυρεοειδής, υπόφυση, επινεφρίδια).

Ποιες αρρώστιες της μητέρας μπορεί να προκαλέσουν πρόβλημα στο έμβρυο;
Η ερυθρά, η ιλαρά, η παρωτίτιδα, η ηπατίτιδα, η τοξοπλάσμωση, η μυκοπλάσμωση, η λιστερίωση, η σύφιλη, ο έρπητας, η βλενόρροια, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, η τοξιναιμία, οι θυρεοειδοπάθειες, κ.ά.