Γυναικεία παχυσαρκία – Περιβάλλον – Υπογονιμότητα

Η παχυσαρκία είναι ένα από τα βασικότερα προβλήματα της δημόσιας υγείας κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη. Έχει αποδειχθεί ότι η παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό παράγοντα υπογονιμότητας. Επίσης διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν και αυτοί με τη σειρά τους τη γονιμότητα.

Γράφει ο
Παναγιώτης Καραντζής
Γυναικολόγος, Μονάδα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Institute of Life ΜΗΤΕΡΑ

Σειρά μελετών που αφορούν παχύσαρκες γυναίκες με ΒΜΙ> 29-30, έδειξαν ότι εμφανίζουν μακρύ ιστορικό ανωορρηκτικών κύκλων, που μπορεί να ξεκινά από την εφηβική ηλικία. Οι γυναίκες αυτές έχουν χαμηλή αναπαραγωγική ικανότητα (facundability) και εμφανίζουν διπλάσιο κίνδυνο να μην αποκτήσουν παιδιά τελικά. Οι διαταραχές κύκλου οφείλονται στο ότι υπάρχει αυξημένη αντίσταση στην ινσουλίνη στις γυναίκες αυτές, με αποτέλεσμα η SHBG να είναι χαμηλή και αυτό με τη σειρά του να δημιουργεί αυξημένη παρουσία ανδρογόνων, που με τη σειρά τους αποσταθεροποιούν τον ορμονικό άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης – ωοθηκών με αποτέλεσμα ανωορρηκτικούς κύκλους.

Οι παχύσαρκες – υπογόνιμες γυναίκες που υποβάλλονται σε προγράμματα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (ART), εμφανίζουν χαμηλότερης ποιότητας ωάρια και ενδεχομένως ενδομήτριο χαμηλότερης δεκτικότητας. Αναγκάζονται να υποβληθούν σε περισσότερες προσπάθειες ART και χρησιμοποιούν υψηλότερες φαρμακευτικές δόσεις. Η αλήθεια είναι ότι οι παραπάνω παρατηρήσεις βασίζονται σε μελέτες που είτε είναι observational είτε case control studies με διαφορετικούς παράγοντες (confound factors) και χαρακτηριστικά που αφορούν τους πληθυσμούς που μελετήθηκαν, με αποτέλεσμα να είναι ÇεκτεθειμένεςÈ στο όποιο bias.

Οι οδηγίες – συμβουλές στις γυναίκες αυτές είναι η συστηματική απώλεια βάρους, 10% του ΒΜΙ σε διάστημα 6 μηνών, μέσω ημερήσιας κατανάλωσης 1.000-2.000 kcal, καταναλώνοντας πρωτεΐνες κυρίως από φρούτα και λαχανικά, υψηλά μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, υδατάνθρακες με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, φωτογραφίζοντας ουσιαστικά τη μεσογειακή διατροφή. Τέλος, προς επίτευξη αυτού του στόχου συνιστάται η ήπια, αλλά συστηματική άσκηση, π.χ 150 λεπτά βάδισμα την εβδομάδα.

Στο σύγχρονο περιβάλλον όπου ζούμε, ερχόμαστε σε επαφή με αντικείμενα ή καταναλώνουμε τροφές που βρίσκονται σε συσκευασίες που εμπεριέχουν τοξικούς παράγοντες, οι οποίοι είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς για τη γονιμότητα. Θα αναφερθούμε σε μια συγκεκριμένη μεγάλη κατηγορία ουσιών, που αναφέρονται ως endocrine disruptors και που η δράση τους προσομοιάζει με αυτή φυσιολογικών ορμονών και κυρίως των οιστρογόνων. Σ᾽ αυτήν συγκαταλέγονται οι βισφενόλες – ή ΒPA.

Οι ουσίες αυτές ανευρίσκονται στα κάτωθι προϊόντα και συσκευασίες:

• Λιπάσματα.
• Σκληρά πλαστικά (παιδικά μπιμπερό, μπουκάλια νερού, ιατρικά αναλώσιμα).
• Μεταλλικά επικαλυμμένες κονσέρβες-συσκευασίες.
• Βιοχημικά χημικά.
• Καύσιμα.
• Συνθετικά.

Ο ρόλος τους στη γονιμότητα είναι:

• Χαμηλή ποιότητα ωαρίων.
• Χαμηλά ποσοστά εμφύτευσης (IR).
• Επιπτώσεις στην ποιότητα σπέρματος.

Η άλλη μεγάλη ομάδα είναι οι phthalates (PVC) που ανευρίσκονται στα κάτωθι προϊόντα:

• Μαλακά πλαστικά.
• Είδη περιποίησης (shampoos, lotions).
• Είδη καθαρισμού.
• Ιατρικά αναλώσιμα.
• Φαρμακευτικά σκευάσματα και τροφές ως μη ενεργά συστατικά που σκοπό έχουν την παρασκευή – σταθερότητα – μεταφορά τους.

Ο ρόλος τους αφορά την ανδρική υπογονιμότητα:

• Αντι-ανδρογόνος δράση.
• Βλαβερή δράση στο ανδρικό γεννητικό σύστημα.
• Υποσπαδίας.
• Έλλειψη επιδιδυμίδας.
• Κρυψορχία.

Οι οδηγίες προς τους καταναλωτές από το Centre of Evaluation of Human Reproduction είναι:

• Αγοράζουμε προϊόντα με ένδειξη BPA – PVC free.
• Αποθηκεύουμε τρόφιμα σε συσκευασίες από γυαλί – ανοξείδωτο ατσάλι και κεραμικά – προσοχή, όχι από πλαστικό.
• Δεν ζεσταίνουμε σε φούρνους μικροκυμάτων τρόφιμα σε συσκευασίες πλαστικών.
• Αγοράζουμε φρέσκα φρούτα και λαχανικά και αποφεύγουμε αυτά που είναι τυποποιημένα και τύπου κονσέρβας.
• Αποφεύγουμε γαλακτοκομικά προϊόντα, αλλά και κρέας με υψηλά λιπαρά.
• Αποφυγή υπερβολικής χρήσης καλλυντικών.
• Πλένουμε τα χέρια και βγάζουμε τα παπούτσια στο σπίτι.

Σημαντικά αρνητικό ρόλο στη γονιμότητα παίζουν επίσης δύο συνήθεις έξεις του σημερινού ανθρώπου, όπως η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και το υπερβολικό κάπνισμα.

Μέσα από αυτές τις γραμμές καταδείξαμε τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η παχυσαρκία στο κεφάλαιο που λέγεται γυναικεία υπογονιμότητα και πόσο σοβαρά πρέπει να λαμβάνεται όχι μόνο από τους ιατρούς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αλλά και από τους ιατρούς άλλων ειδικοτήτων. Επίσης αναφέραμε επιγραμματικά τα μέτρα που μπορεί να συστήσει κανείς στην παχύσαρκη γυναίκα για να χάσει συστηματικά βάρος.

Τέλος, αναφέραμε και σημαντικούς περιβαλλοντολογικούς παράγοντες που επίσης επηρεάζουν αρνητικά τη γονιμότητα και πώς να τους αποφεύγουμε ως συνειδητοποιημένοι καταναλωτές.