Εξατοµικευµένη ποιοτική ογκολογική φροντίδα

Γράφει ο
Ηλίας Αθανασιάδης
Παθολόγος Ογκολόγος
Διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής & Μ.Η.Θ. Μονάδας Ημερήσιας Θεραπείας ΜΗΤΕΡΑ

 iStock

Η επιταχυνόµενη πρόοδος της Ογκολογίας στη µάχη κατά του καρκίνου και οι επιστημονικά εντυπωσιακές εξελίξεις της ανοσοθεραπείας και της µοριακής στόχευσης έχουν αναβαθμίσει τις απαιτήσεις της κοινωνίας µας για ποιοτική ογκολογική φροντίδα. Μετά τη διάγνωση του καρκίνου, οι άνθρωποι απαιτούν την καλύτερη φροντίδα, στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο, ώστε να διεκδικήσουν την ίαση ή τη διατήρηση µιας ποιοτικής και λειτουργικής ζωής, μετατρέποντας τον καρκίνο σε χρόνιο νόσηµα.

Το ταχύτατα εξελισσόμενο περιβάλλον και η αναδυόμενη προοπτική αποτελούν µια πρόκληση για την οργάνωση των νοσοκομειακών δοµών και των συστημάτων υγείας. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας µε τις εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης έχει δημιουργήσει δυνατότητες πέραν κάθε προσδοκίας και έχει ήδη αλλάξει την κλινική ογκολογική φροντίδα, καθώς και την κλινική έρευνα. Η εξατομίκευση στη φροντίδα, τα στοιχεία ποιότητας στην ογκολογική πράξη και η συγκρότηση και η οργάνωση ομάδας ειδικών στο υψηλότερο επίπεδο είναι τα απαραίτητα στοιχεία για να καλύψουμε τις απαιτήσεις της εποχής µας.

Η εξατομίκευση στην Ογκολογία έχει αλλάξει την ανάγνωση της βιολογίας του καρκίνου και προφανώς έχει οδηγήσει σε εξατοµικευµένη θεραπευτική στρατηγική. Αντιλαµβανόµεθα πλέον ότι ο χαρακτηρισµός ενός νοσήµατος µε βάση το όργανο προέλευσης δεν επαρκεί και είναι κοινή γνώση ότι από το ίδιο όργανο εκκινούν καρκίνοι µε διαφορετική βιολογική συµπεριφορά, διαφορετική ανταπόκριση στη θεραπεία και εξατοµικευµένη κλινική πορεία.

Η εξέλιξη των καρκίνων µετά την εφαρµογή θεραπείας δημιουργεί νέους ανθεκτικούς κλώνους µε τροποποιηµένα χαρακτηριστικά. Αυτό σημαίνει ότι στην πορεία κάθε ασθενής έχει τη δική του νόσο µε τα προσωπικά χαρακτηριστικά και χρειάζεται εξατοµικευµένη επιλογή θεραπείας. Προσαρµοζόµενοι κι εµείς, σκεπτόµαστε διαφορετικά και αναζητούµε την καινούργια µοριακή ανάγνωση και την εξατοµικευµένη επιλογή θεραπείας για κάθε βήµα του καρκίνου. Σε συνδυασµό µε το ότι η φροντίδα καθορίζεται από τις προσωπικές επιλογές του κάθε ανθρώπου σε σχέση µε τη διαχείριση της ζωής του, η εξάσκηση της Ογκολογίας χρειάζεται ικανότητες και εμπειρία.  Γνωρίζουμε ότι η Ιατρική είναι τέχνη και επιστήμη, ταυτόχρονα. Είναι µια τέχνη µε προσωπικές ικανότητες σύνθεσης και ανάλυσης. Ταυτόχρονα είναι μια συναρπαστική εξελισσόμενη επιστήμη που αποκαλύπτει συνεχώς περισσότερα µυστικά σχετικά µε τη βιολογία και την  εξέλιξη του καρκίνου.

Είναι πλέον φανερό ότι η ποιοτική ογκολογική φροντίδα είναι έργο ομάδας ειδικών και όχι ενός ατόµου. Η ποιότητα εξασφαλίζεται µόνο αν η οµάδα διαθέτει τις ιατρικές ειδικότητες στο υψηλότερο επίπεδο µε τον κατάλληλο τεχνολογικό εξοπλισµό και την οργάνωση. Η µεταφορά της πληροφορίας µέσα στην οµάδα είναι άµεση και ακριβής µέσω του ηλεκτρονικού φακέλου και της ψηφιακής απεικόνισης. Φαίνεται ότι η σύγχρονη ογκολογία είναι δύσκολο να εφαρµοσθεί κατά µόνας και απαιτεί σύγχρονο νοσοκοµειακό περιβάλλον πολλών ειδικοτήτων µε έµφαση στην ογκολογική φροντίδα. Στο περιβάλλον αυτό εξασφαλίζεται η παρουσία του εξειδικευµένου ανθρώπινου δυναµικού και της σύγχρονης τεχνολογίας.

Ιατρική Ακριβείας (Precision Medicine)

Η εξέλιξη της κλινικής έρευνας έδωσε δυνατότητες ανάλυσης των γονιδιακών και επιγενετικών αλλαγών των όγκων και έφερε την ανάπτυξη της μεταφραστικής έρευνας. Αυτό μας έδωσε τη δυνατότητα να προχωρήσουμε ακόμη περισσότερο την μοριακή τυποποίηση των όγκων, αναγνωρίζοντας μικρές υποομάδες με παρόμοια χαρακτηριστικά που ουσιαστικά αποτελούν μικρές ομάδες μέσα σε μια ενότητα ενός καρκίνου που κάποτε εθεωρείτο ένα ομοιογενές σύνολο με συγκεκριμένη βιολογία και κλινική συμπεριφορά.

Σήμερα ξέρουμε ότι το σύνολο αυτό περιλαμβάνει απλά πολλές διαφορετικές ασθένειες  μέσα σε ένα όνομα. Παρότι οι υποομάδες αφορούν μικρό ποσοστό ασθενών, μεταξύ 2% και 10%, η ανίχνευση τους απέκτησε πλέον μεγάλη κλινική σημασία. Η ανάπτυξη ενδείξεων για κάθε μια από αυτές τις υποομάδες έκανε αναγκαία την εκτεταμένη γενομική ανάλυση σε ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών και ειδικά σε αυτούς που έχουν εξαντλήσει τις καθιερωμένες θεραπείες και απαιτούν λύσεις στο πλαίσιο κλινικών μελετών. Οι κλινικές ερευνητικές μελέτες στην ογκολογία είναι μέρος της καθημερινής ογκολογικής φροντίδας, κοινώς οι ασθενείς απαιτούν τη θεραπεία που είναι πειραματική σήμερα αλλά πιθανότατα θα είναι η καθιερωμένη θεραπεία στο εγγύς μέλλον.

Στη μελέτη  αυτή αναζητούνται μοριακοί στόχοι που κάποιες φορές δεν αφορούν μόνο μια πρωτοπαθή εστία. Για παράδειγμα η πρωτεΐνη her2 που αποτέλεσε αντικείμενο της στοχευμένης θεραπείας για γυναίκες με καρκίνο του μαστού έχει πια γίνει στόχος για επιτυχή θεραπεία και σε άλλους καρκίνους. Ο καρκίνος στομάχου και γαστροροισοφαγικής γωνίας, ο καρκίνο του παχέος εντέρου και του πνεύμονος αποτελούν παραδείγματα ασθενειών που η στόχευση του her2 δημιουργεί θεραπευτικές ευκαιρίες.

Με ανάλογο τρόπο η στόχευση του NTRK,του Kras, του Braf, του MET αποτελούν απλά μικρά κομμάτια ενός συνόλου από στόχους που έχει αλλάξει την καθημερινή Ογκολογική πράξη με τρόπο που προσεγγίζει τον απόλυτο στόχο της εξατομίκευσης που αποδίδει  ο όρος Ιατρική ακριβείας (Precision Medicine).

Πρόσφατα σε αυτά προστέθηκε η εφαρμογή θεραπείας με  αναστολείς της PARP σε όγκους με ανεπάρκεια του ομόλογο ανασυνδυασμού του DNA (Homologous Repair Deficiency, HRD).  Το μοντέλο αυτό αναπτύχθηκε στον καρκίνο της ωοθήκης που έχει ισχυρή σύνδεση με το HRD, σε άλλους όγκους όπως του προστάτου, του μαστού και του παγκρέατος. Η ανάπτυξη θεραπειών με βάση τη βιολογική ιδιότητα του καρκινικού ιστού και όχι την πρωτοπαθή εστία αποτελεί τον άξονα για την εξέλιξη της Ογκολογίας ώστε να ξεπεράσει την ετερογένεια των καρκίνων που αντιμετωπίζουμε. Η πρόοδος αυτή αποδίδεται με τον όρο και αποτελεί αιχμή για την ερευνητική δουλειά στη μάχη κατά του καρκίνου.

Ογκολογικό συµβούλιο

Κεντρικός άξονας των δραστηριοτήτων είναι το ογκολογικό συµβούλιο, όπου όλα τα πρόσωπα καταλήγουν σε κοινές αποφάσεις και χαράσσουν κοινή στρατηγική. Αυτό εξασφαλίζει την κοινή αντίληψη της οµάδας απέναντι στις νέες κλινικές εικόνες και στις προκλήσεις που προκύπτουν. Η λειτουργία της οµάδας διασφαλίζει επίσης ότι οι βασικές αρχές του σεβασµού του προσώπου του ασθενούς και των επιλογών του είναι προτεραιότητα. Επιπλέον επιταχύνεται η πρόοδος στην κλινική έρευνα, αφού η πολύτιµη µάζα της επιστηµονικής πληροφορίας που παράγεται αποτελεί αντικείµενο διαχείρισης µιας συµπαγούς οργανωµένης οµάδας. Η λειτουργία της οµάδας σε αυτό το περιβάλλον παράγει υψηλού επιπέδου κλινική έρευνα και διαµορφώνει έγκυρες κατευθυντήριες γραµµές.

Στη νεότερη εποχή µάς καθοδηγούν η καλπάζουσα επιστήµη, η τεχνολογία, οι σύγχρονες νοσοκοµειακές δοµές, αλλά όχι µόνο αυτά. Η ογκολογική νοσηλευτική υπηρεσία αποτελεί θεµέλιο λίθο της οµάδας. Οι σύλλογοι ασθενών έχουν αποτελέσει την ενέργεια και τη φωνή αυτών που έχουν προσωπικά νιώσει την ανάγκη για ποιοτική φροντίδα. Τέλος, το γεγονός ότι η µάχη κατά του καρκίνου είναι υπόθεση όλης της κοινωνίας, που ζητάει την πρόοδο και τη σύγχρονη θεραπεία τώρα και όχι αύριο, έχει αλλάξει την εικόνα και στηρίζει την ελπίδα ότι ο καρκίνος ως αρρώστια δεν θα έχει πια τη µορφή που έχει σήµερα.