Παιδική παχυσαρκία: Οι βασικές αρχές για την καταπολέμησή της

Η παιδική παχυσαρκία έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας στον σύγχρονο κόσμο και οι ειδικοί έχουν κρούσει προ πολλού τον κώδωνα του κινδύνου για τις μεγάλες επιπτώσεις στην υγεία των μελλοντικών ενηλίκων. Είναι καθήκον, λοιπόν, κάθε γονέα να γνωρίζει κάποιες βασικές αρχές για να προστατεύσει πραγματικά την υγεία του παιδιού του. Ποιες είναι, όμως, αυτές;

Γράφει η
Άννα Παπαγεωργίου
Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Αθηνών Επ. Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού
Υπεύθυνη Διαιτολόγος στο Τμήμα Κλινικής Παιδιατρικής – Εφηβικής Ενδοκρινολογίας Παίδων ΜΗΤΕΡΑ, Ιατρείο Ελέγχου Βάρους

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) χαρακτηρίζει την παχυσαρκία σαν μια διατροφική διαταραχή, η οποία αποτελεί παγκόσμια ασθένεια που έχει λάβει επιδημική μορφή, πλήττοντας όχι μόνο τους ενήλικες, αλλά και τα παιδιά, απειλώντας σοβαρά τη δημόσια υγεία. Ο όρος «globesity» (global + obesity) αποτυπώνει εύστοχα τη μεγάλη έκταση του φαινομένου και γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να μελετάται σε επίπεδο πληθυσμού και όχι σε ατομικό επίπεδο.

Οικογένεια και κοινωνία
Το περιβάλλον του σπιτιού είναι η πιο καθοριστική μεταβλητή για τη διαμόρφωση της διατροφικής συμπεριφοράς του παιδιού και την ενασχόλησή του με τη σωματική άσκηση. Η διαμόρφωση διατροφικών προτύπων στο παιδί ξεκινά από τις διατροφικές συνήθειες των γονέων. Πολλές φορές οι γονείς καταφεύγουν στη λύση του πρόχειρου φαγητού για να καθησυχάσουν τα παιδιά τους ή να τα επιβραβεύσουν.

Ακόμα κι αν τα παιδιά ή οι έφηβοι έχουν υγιεινές διατροφικές επιλογές και πολλές ευκαιρίες να συμμετάσχουν σε σωματικές δραστηριότητες, η κοινωνική ομάδα στην οποία ανήκουν μπορεί να ενθαρρύνει τρόπους ζωής που δεν είναι ιδανικοί. Επιπροσθέτως, η απουσία ενός σωστού γονεϊκού προτύπου γίνεται εμπόδιο στην υιοθέτηση συμπεριφορών υγείας. Στη σχετική εικόνα, παρατίθεται το οικολογικό μοντέλο προγνωστικών παραγόντων για τη παιδική παχυσαρκία.

Το στρες
Συνδεόμενες με το στρες συμπεριφορές, όπως η συναισθηματική κατανάλωση τροφής και η κατανάλωση παρηγορητικών τροφίμων («comfort food») έχουν μεγάλη σημασία στην παθογένεση της παχυσαρκίας. Ειδικότερα, μια σχετική μελέτη σε υπέρβαρα παιδιά και εφήβους έδειξε ότι το αυξημένο στρες συσχετίστηκε με συναισθηματική διατροφική συμπεριφορά και απώλεια του ελέγχου στη λήψη τροφής.

Επιπλέον, τα παιδιά που πάσχουν από χρόνιο στρες συνήθως υιοθετούν καθιστικές συνήθειες, όπως η υπερβολική παρακολούθηση τηλεόρασης και η χρήση του διαδικτύου.

Προτεραιότητες για την αλλαγή της διατροφικής συμπεριφοράς
Η τακτική κατανάλωση πρωινού γεύματος σχετίζεται με μεγαλύτερη λήψη μικροθρεπτικών συστατικών και ποιοτικότερη διατροφή, που περιλαμβάνει επίσης φρούτα και λαχανικά και μικρότερη κατανάλωση αναψυκτικών και γλυκών. Ωστόσο, η παράλειψη του πρωινού γεύματος είναι συνηθισμένο φαινόμενο ανάμεσα σε νέους της Ευρώπης, αλλά και στην Αμερική, και συνδέεται με «ανθυγιεινές συνήθειες» όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η καθιστική ζωή, καθώς και η αύξηση της παχυσαρκίας. Στην Ελλάδα μελέτες αποδεικνύουν ότι η παράλειψη πρωινού γεύματος αποτελεί επίσης συνηθισμένη συμπεριφορά των παιδιών σχολικής ηλικίας συνδυαστικά με τα αυξημένα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας.

Επιπλέον, υπάρχουν έρευνες που υποστηρίζουν ότι η κατανάλωση αναψυκτικών και ανθυγιεινών σνακ σχετίζονται αρνητικά με την κατανάλωση πρωινού και τους κανόνες σωστής διατροφής στο σπίτι και θετικά με την κατανάλωση «πρόχειρου φαγητού» και την πολύωρη παρακολούθηση τηλεόρασης.

Φρούτα και λαχανικά
Η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών επιδρά θετικά στον οργανισμό συμβάλλοντας στην καλή υγεία, καθώς και στη σωματική και πνευματική ανάπτυξη από την παιδική ηλικία, τη διατήρηση χαμηλού ποσοστού λίπους και την προστασία από ασθένειες, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα και διάφορες μορφές καρκίνου.

Αντίθετα, η παρατηρούμενη κατανάλωση αναψυκτικών και άλλων ποτών με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα και συμβάλλουν στην αύξηση της παχυσαρκίας και του διαβήτη.

Φυσική δραστηριότητα
Αναφορικά με τη φυσική δραστηριότητα ο ΠΟΥ έχει διατυπώσει επίσημες θέσεις με σκοπό να αυξήσει τη φυσική δραστηριότητα. Η σύνοψη των επίσημων θέσεών του είναι η εξής:

1. Η φυσική δραστηριότητα δεν πρέπει να συγχέεται με τον αθλητισμό. Κάθε κίνηση του σώματος που πραγματοποιείται από το σκελετικό μυϊκό σύστημα με κατανάλωση ενέργειας, αποτελεί τη φυσική δραστηριότητα όπως, το περπάτημα, οι δουλειές του σπιτιού, ο χορός κ.ά.
2. Τα παιδιά ηλικίας 5-17 ετών συνιστάται να πραγματοποιούν τουλάχιστον μία ώρα μέτρια προς έντονη σε ένταση φυσική δραστηριότητα καθημερινά.
3. Η ύπαρξη υποστηρικτικού περιβάλλοντος και κοινωνικών δομών μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αυξήσει τη φυσική του δραστηριότητα, να συμμετέχει ενεργά και να διαμορφώνει μια υγιή κουλτούρα.

Φεβρουάριος 2018