Εμβόλια: Ασπίδα προστασίας των παιδιών

Γράφει η
Ευαγγελία Λαγκώνα
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Η ενεργητική ανοσοποίηση αποτελεί το σημαντικότερο επίτευγμα της ιατρικής για την πρόληψη της νόσησης και των επιπλοκών από σοβαρά λοιμώδη νοσήματα

Ο συστηματικός εμβολιασμός παιδιών και εφήβων:

• Έχει εξαφανίσει νοσήματα απειλητικά για τη ζωή των παιδιών όπως η ευλογιά, η διφθερίτιδα, η πολιομυελίτιδα.
• Έχει επιτύχει να μειώσει κατακόρυφα την επίπτωση σοβαρών παιδιατρικών λοιμώξεων (σηψαιμία, μηνιγγίτιδα, πνευμονία, επιγλωττίτιδα) που προκαλούνται από μικρόβια όπως ο πνευμονιόκοκκος, ο μηνιγγιτιδόκοκκος και ο αιμόφιλος ινφλουέντζας τύπου β. Οι λοιμώξεις που προκαλούνται από τον αιμόφιλο ινφλουέντσας τύπου β  με τον μαζικό εμβολιασμό έχουν σχεδόν εξαφανιστεί
• Έχει μειώσει σημαντικά την θνητότητα από άλλα λοιμώδη νοσήματα όπως η ιλαρά και ο κοκκύτης.

Αποτελεσματική & μακράς διάρκειας προστασία

Σήμερα   αποτελεί  τεκμηριωμένη  γνώση ότι οι εμβολιασμοί παρέχουν στα παιδιά έγκαιρη  αποτελεσματική και μακράς διάρκειας προστασία από πολλές παιδιατρικές λοιμώξεις. Ιδιαίτερα επιρρεπή στις λοιμώξεις είναι τα βρέφη και τα μικρά παιδιά. Για τον λόγο αυτόν, τα εμβόλια ξεκινούν να χορηγούνται νωρίς, από το δεύτερο κιόλας μήνα της ζωής του παιδιού ακολουθώντας το χρονοδιάγραμμα σύμφωνα με το  εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού της χώρας.

Το πρόγραμμα της κάθε χώρας αναπροσαρμόζεται ανά διαστήματα με σκοπό την καλύτερη και ευρύτερη προστασία των παιδιών από λοιμώδη νοσήματα.  Με βάση πάντα τις μελέτες αποτελεσματικότητας των εμβολίων, μπορεί να τροποποιηθούν οι δόσεις τους, όπως έγινε για το συζευγμένο – 13δύναμο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο όπου μειώθηκαν οι δόσεις τον πρώτο χρόνο (με εξαίρεση τα πρόωρα) από 3 σε 2
(2 μηνών και  4 μηνών) και αναμνηστική δόση στους 12 μήνες ή και ο χρόνος χορήγησης των δόσεων, όπως για το εμβόλιο ιλαράς ερυθράς παρωτίτιδας (MMR) όπου η δεύτερη δόση του τα τελευταία χρόνια συστήνεται να γίνεται νωρίτερα, στην ηλικία 2-3 ετών και όχι 4-6 ετών όπως ίσχυε παλαιότερα.

Το 2013 στη φαρέτρα των εμβολίων προστέθηκε και το πρώτο πρωτεϊνικό εμβόλιο έναντι του μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδος Β, το εμβόλιο 4ΕΜenB  (Bexsero) (χορηγείται από την ηλικία των 2 μηνών) και το 2018 το δεύτερο πρωτεϊνικό κατά της ίδιας οροομάδος Β του μηνιγγιτιδόκοκκου, το εμβόλιο ΜenB-FHbp (Trumenba) για τα μεγαλύτερα παιδιά ( χορηγείται από την ηλικία > 10 ετών).  Τα εμβόλια αυτά έχουν αποδειχθεί ότι προστατεύουν αποτελεσματικά και με ασφάλεια τους εμβολιασμένους από τη μηννιγγιτιδοκοκκική νόσο.

Τη φετινή χρονιά για την αντιμετώπιση της πανδημίας covid-19 που από τον Ιανουάριο του 2020 μαστίζει ολόκληρη την ανθρωπότητα, προστέθηκε ο εμβολιασμός κατά του ιού SARS-COV-2 και στα παιδιά και τους εφήβους >12 ετών. O εμβολιασμός είναι απαραίτητος για την ανοσοποίηση του πληθυσμού και τον μακροπρόθεσμο έλεγχο της νόσου Covid 19. Ο ιός υφίσταται μεταλλάξεις και η μετάλλαξη Δέλτα που κυριαρχεί τελευταία έχει μεγάλη μεταδοτικότητα και προσβάλλει σε μεγαλύτερο ποσοστό και τα παιδιά.

Το πρόγραμμα των εμβολιασμών αναγράφεται στο βιβλιάριο Υγείας του παιδιού.

Σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών της χώρας, o παιδίατρος είναι εκείνος που θα προγραμματίσει τους εμβολιασμούς του παιδιού.

Σημαντικός είναι ο ρόλος του και για τη σωστή ενημέρωση των γονέων, όσον αφορά την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, έτσι ώστε κανένα παιδί να μη μένει ανεμβολίαστο. Οι γονείς θέλουν και οφείλουν να έχουν κάποιες επιστημονικά τεκμηριωμένες γνώσεις για τα εμβόλια ιδιαίτερα σήμερα που έχει αναπτυχθεί όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά παγκόσμια, ένα αντιεμβολιαστικό κίνημα, ευτυχώς μικρής έκτασης. Οι τεκμηριωμένες απαντήσεις του παιδιάτρου, που εμπιστεύονται οι γονείς, στους προβληματισμούς τους γύρω από την ασφάλεια των εμβολίων αποτελούν τον μοναδικό τρόπο να πεισθούν και να εμβολιάσουν το παιδί τους.

Οι γονείς θα πρέπει να ξέρουν ότι μελέτες ασφάλειας, προηγούνται της κυκλοφορίας του εμβολίου και υπάρχει ταυτόχρονα  διαρκής επαγρύπνηση για τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες. Έτσι τα εμβόλια είναι απολύτως ασφαλή. Όλες οι προσπάθειες συσχέτισης διαφόρων νοσημάτων με εμβόλια έχουν αποτύχει. Η συσχέτιση του εμβολίου της Ιλαράς με τον αυτισμό ή του εμβολίου της Ηπατίτιδας Β με την κατά πλάκας σκλήρυνση δεν τεκμηριώθηκαν ποτέ επιστημονικά. Μάλιστα ο Άγγλος Γαστρεντερολόγος που δημοσίευσε τη μελέτη που απέδιδε τον αυτισμό στο εμβόλιο της Ιλαράς καταδικάστηκε και του αφαιρέθηκε το δίπλωμα. Έπαψε να είναι γιατρός.

Συνεπώς οι γονείς  δεν πρέπει να φοβούνται για τυχόν παρενέργειες. Οι ανεπιθύμητες αντιδράσεις είναι συνήθως ήπιες και τοπικές (χαμηλός πυρετός, πόνος στο σημείο της ένεσης).

Όλα τα εμβόλια είναι ενέσιμα, με εξαίρεση το εμβόλιο έναντι του Rota Ιού, που δίδεται από το στόμα. Τα τελευταία χρόνια, για να μειωθεί ο αριθμός των ενέσεων, έχουν  παραχθεί και χρησιμοποιούνται ευρέως πολυδύναμα εμβόλια, πενταδύναμα και εξαδύναμα. Ο φόβος των γονέων, μήπως τα πολλά αντιγόνα που περιέχουν τα πολυδύναμα εμβόλια εξασθενούν το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών έπαψε να υπάρχει, καθότι αποδείχθηκε ότι τα βρέφη και τα παιδιά έχουν την δυνατότητα παραγωγής αντισωμάτων σε εξαιρετικά μεγάλο αριθμό αντιγόνων.

Τα πολυδύναμα εμβόλια είναι ασφαλή, δεν προκαλούν σημαντικές αντιδράσεις και παρέχουν ταυτόχρονη ανοσοποίηση για πολλές λοιμώξεις  (διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, πολιομυελίτιδα, ηπατίτιδα Β και  αιμόφιλο ινφλουέντζας τύπου β.

Τα επιπλέον εμβόλια που συστήνονται και γίνονται στα παιδιά είναι για τον πνευμονιόκοκκο, τον μηνιγγιτιδόκοκκο, την ηπατίτιδα Α, την ιλαρά-ερυθρά παρωτίτιδα (MMR), την ανεμοβλογιά, για τον Rota-ιό , για τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), τη γρίπη και τη φετινή χρονιά για τα παιδιά και τους εφήβους >12 ετών, εμβόλιο και για τον νέο κορωνοιό (SARS-COV-2).

Εμβόλιο για γρίπη

Στη χώρα μας όσον αφορά τη γρίπη όλα τα προηγούμενα χρόνια δεν υπήρχε σύσταση για καθολικό εμβολιασμό παιδιών και εφήβων με το αντιγριπικό εμβόλιο όπως στις ΗΠΑ αλλά μόνο των  ομάδων υψηλού κινδύνου. Αναμένονται οι συστάσεις της επιτροπής για το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού της χώρας μας όσον αφορά στον εμβολιασμό των παιδιών για την γρίπη τη φετινή χρονιά.

Το CDC (Centers for Desease Control and Prevention) και η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (ΑΑP) δίνοντας έμφαση στη σημαντικότητα του εμβολίου της γρίπης κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid -19 συστήνει για φέτος τη συγχορήγηση του εμβολίου της γρίπης με το εμβόλιο έναντι του ιού SARS-COV-2 στα παιδιά και τους εφήβους που λόγω ηλικίας εμβολιάζονται για Covid-19.

Στους ενήλικες μελέτες έχουν δείξει αρνητική συσχέτιση του εμβολιασμού για τη γρίπη και της βαρύτητας της λοίμωξης από τον ιό SARS-COV-2. 

Εμβόλιο για Covid-19.

Στη χώρα μας από τον Ιανουάριο του 2021 ξεκίνησε ο εμβολιασμός αρχικά μόνο των ενηλίκων με τα εμβόλια έναντι του SARS-COV-2 που πληρούσαν την προϋποθέσεις ασφάλειας και αποτελεσματικότητας. Ο εμβολιασμός των ενηλίκων συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Τον Ιούλιο του 2021 η επιτροπή για το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού των παιδιών ενέκρινε για τη φετινή χρονιά τον εμβολιασμό με mRNA εμβόλια για πρόληψη της λοίμωξης για Covid 19, των παιδιών και των εφήβων, αρχικά της ηλικιακής ομάδας >15 έως 17 ετών και στη συνέχεια της ηλικιακής ομάδας 12-15 ετών. Ο εμβολιασμός βρίσκεται σε εξέλιξη. Μέχρι σήμερα έχουν εμβολιαστεί στη χώρα μας περίπου 150.000 παιδιά και έφηβοι.

Στις ΗΠΑ το FDA (Food and Drug Administration) στις 11.12.2020 και η Συμβουλευτική Επιτροπή Εμβολιασμών (ACIP) στις 12.12.2020 ενέκριναν τη χορήγηση εμβολίου mRNA της Pfizer σε άτομα ηλικίας άνω των 16 ετών. Το FDA στις 10.05.2021 και η ACIP στις 12.05.2021 ενέκριναν τον εμβολιασμό με το ίδιο εμβόλιο και σε παιδιά και εφήβους ηλικίας 12-15 ετών.

Ο Ευρωπαϊκός οργανισμός φαρμάκων (ΕΜΑ) στις 28.05.2021 ενέκρινε τη χορήγηση του ίδιου εμβολίου σε παιδιά >12 ετών σε χώρες της Ευρώπης.

Από τον Μάιο του 2021 έχουν εμβολιαστεί στις ΗΠΑ και σε πολλές χώρες της Ευρώπης εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι με μηδενικές σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Ο εμβολιασμός συστήνεται σε αυτή την ηλικιακή ομάδα γιατί:

• Οι έφηβοι νοσούν συχνότερα απ’ ότι τα μικρότερα παιδιά από Covid19
• Σύμφωνα με τις διαθέσιμες μελέτες το εμβόλιο mRNA της Pfizer σε παιδιά ηλικίας >12 ετών είναι ασφαλές και αποτελεσματικό για την πρόληψη της νόσου Covid 19
• Έχει καλύτερη αντιγονικότητα στα παιδιά 12-15 ετών απ ότι σε άτομα 16-25 ετών.
• Η μετάλλαξη Δέλτα έχει μεγάλη μεταδοτικότητα και στα παιδιά.

Ο εμβολιασμός στα παιδιά και τους εφήβους δεν είναι προς το παρόν υποχρεωτικός και διενεργείται μετά από έγκριση των γονέων.  Υπάρχει κάποιος προβληματισμός των γονέων για τον εμβολιασμό αυτής της ηλικιακής ομάδος επειδή η νόσος Covid 19 στα παιδιά είναι συνήθως ήπια και με χαμηλή θνητότητα, βέβαια όχι μηδενική.

Υπάρχει συνεχής επαγρύπνηση για τυχόν παρενέργειες του εμβολίου. Οι μέχρι τώρα μελέτες έχουν δείξει ότι τα mRNA εμβόλια στα παιδιά είναι ασφαλή και αποτελεσματικά.

Εξακολουθούν να γίνονται μελέτες με διάφορα εμβόλια για πρόληψη της λοίμωξης Covid-19 προκειμένου να χορηγηθούν σε παιδιά και μικρότερης ηλικίας (6 μηνών έως 12 ετών).

Ο εμβολιασμός των παιδιών και εφήβων ιδιαίτερα σήμερα, όπου κυριαρχεί  η μετάλλαξη Δέλτα του ιού, θα μειώσει τον κίνδυνο της νόσησης και των επιπλοκών της και θα μειώσει τον κίνδυνο της μετάδοσης στο περιβάλλον τους (οικογενειακό, κοινωνικό). Επιπλέον, θα μπορούν να πάνε σχολείο ή να έχουν και εξωσχολικές δραστηριότητες χωρίς τον φόβο να νοσήσουν. 

Τα εμβόλια αποτελούν την ασπίδα προστασίας τους από τις λοιμώξεις.

Κάθε παιδί ξεκινώντας το σχολείο θα πρέπει να είναι πλήρως εμβολιασμένο σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών της χώρας μας. Η παρακολούθηση στο σχολείο ευνοεί τη μετάδοση πολλών παθογόνων μικροοργανισμών λόγω της στενής επαφής πολλών παιδιών καθημερινά. Το παιδί και ο έφηβος ηλικίας >12 ετών προς το παρόν θα πρέπει ξεκινώντας το σχολείο τη φετινή χρονιά να είναι εμβολιασμένο και για τον ιό SARS-COV-2 γιατί μόνο έτσι προστατεύεται το ίδιο, οι γύρω του και συμβάλλει και στην ανοσία της κοινότητας. Μόνο έτσι θα επανέλθει η ζωή όλων μας στους κανονικούς ρυθμούς της.