Χοληστερίνη: Σιωπηρή απειλή και για τα παιδιά

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, ένα στα τέσσερα Ελληνόπουλα προσχολικής ηλικίας έχει παθολογικές τιμές και αντιμετωπίζει τον κίνδυνο για μεγαλύτερα προβλήματα υγείας στην ενήλικη ζωή του. Τι πρέπει, λοιπόν, να γνωρίζουν οι γονείς και πώς πρέπει να προστατεύσουν τα παιδιά τους;

Γράφει η
Γιούλη Καραμπάτσου
Παιδίατρος, Επιστ. Συνεργάτις Παίδων ΜΗΤΕΡΑ

Τι είναι η χοληστερίνη;

Η χοληστερίνη (ή χοληστερόλη) είναι ένα λιπίδιο που κατά 80% παράγεται από τον οργανισμό και κατά 20% προέρχεται από τις τροφές. Είναι χρήσιμη γιατί αποτελεί απαραίτητο δομικό υλικό των κυττάρων, των ορμονών, της βιταμίνης D και των ουσιών που βοηθούν στην πέψη των τροφών. Μεταφέρεται στο αίμα από δύο μόρια (λιποπρωτεΐνες), την LDL και την HDL. H HDL μεταφέρει τη χοληστερόλη από την περιφέρεια στο ήπαρ «καθαρίζοντας» τα αγγεία, ενώ η κακή χοληστερόλη (LDL) κάνει ακριβώς την αντίθετη διαδρομή, δηλαδή μεταφέρει και εναποθέτει τη χοληστερόλη στα αγγεία. Η συσσώρευση της χοληστερόλης στα αγγεία οδηγεί σε αθηροσκλήρυνση, σε απώλεια της ελαστικότητας των αγγείων, σε στένωση και προδιάθεση για θρομβώσεις στην ενήλικη ζωή.

Μπορεί το παιδί μου να έχει αυξημένη χοληστερίνη;

Δυστυχώς ναι. Η υπερχοληστερολαιμία δεν είναι νόσος των υπερηλίκων και των παχύσαρκων. Προσβάλλει όλες τις ηλικίες και όλους τους σωματότυπους. Μελέτες δείχνουν ότι περίπου 1 στα 4 Ελληνόπουλα προσχολικής ηλικίας έχει παθολογικές τιμές χοληστερόλης. Η διάγνωση γίνεται μόνο με προσδιορισμό της χοληστερόλης στο αίμα, καθώς η υπερχοληστερολαιμία είναι σιωπηρή νόσος. Δε δίνει συμπτώματα στην παιδική ηλικία, προκαλεί όμως βλάβες στα αγγεία που εκδηλώνονται έπειτα από αρκετά χρόνια. Ο έλεγχος της χοληστερόλης στην παιδική ηλικία μπορεί αποδεδειγμένα να μειώσει τον κίνδυνο των καρδιαγγειακών συμβαμάτων (στηθάγχη, έμφραγμα μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο) στο μέλλον.

Πού οφείλεται η υπερχοληστερολαιμία στα παιδιά;

Τρεις είναι οι βασικοί υπαίτιοι:
1. κακή διατροφή
2. παχυσαρκία
3. οικογενής υπερχοληστερολαιμία (κληρονομική νόσος)

Πότε πρέπει να ελέγχονται τα επίπεδα χοληστερόλης στα παιδιά;

Σύμφωνα με τις τελευταίες διεθνείς οδηγίες (2011), πρέπει να ελέγχονται:
••• Όλα τα παιδιά 9-11 ετών ανεξαρτήτως παραγόντων κινδύνου.
••• Ακολούθως σε ηλικία 18-21 ετών.

1. Παιδιά άνω των 2 ετών με παράγοντες κινδύνου, όπως γονείς με υψηλά επίπεδα χοληστερόλης (>240 mg/dl), οικογενειακό ιστορικό πρώιμης εκδήλωσης καρδιαγγειακής νόσου (σε ηλικία <65 ετών για τις γυναίκες, <55 ετών για τους άνδρες), άγνωστο οικογενειακό ιστορικό, παιδιά με υπέρταση, παχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη, νεφρική νόσο, υποθυρεοειδισμό, νόσο Kawasaki, παιδιά πρώην καρκινοπαθή και παιδιά που λαμβάνουν χρόνια αγωγή με κορτικοστεροειδή.

Ποιες οι φυσιολογικές και ποιες οι παθολογικές τιμές λιπιδίων στα παιδιά;
Οι φυσιολογικές και οι παθολογικές τιμές λιπιδίων στα παιδιά είναι οι εξής:

Πώς αντιμετωπίζεται η υπερχοληστερολαιμία;
Η υπερχοληστερολαιμία αντιμετωπίζεται στις περισσότερες περιπτώσεις με την υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής των παιδιών, με σωστές διατροφικές συνήθειες και καθημερινή άσκηση. Μετά την εφαρμογή κατάλληλου προγράμματος, τα παιδιά επανελέγχονται αιματολογικά έπειτα από 3-6 μήνες. Σπάνια απαιτείται φαρμακευτική αγωγή. Χορηγείται σε παιδιά μικρότερα των 8 ετών και με αυστηρές προϋποθέσεις. Συνήθως αφορά σε παιδιά με κληρονομικές δυσλιπιδαιμίες και πολύ υψηλά επίπεδα χοληστερόλης και LDL (>190 mg/dl), που δεν ελέγχονται με διατροφικές παρεμβάσεις. H παρακολούθηση αυτών των παιδιών απαιτεί τη στενή συνεργασία του παιδιάτρου και του ειδικού ιατρείου υπερλιπιδαιμίας.

Ποιες είναι ο διαιτητικές συστάσεις  για την αντιμετώπιση της υπερχοληστερολαιμίας;

••• Μετά την ηλικία των δύο ετών αντικαθιστούμε τα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα με προϊόντα χαμηλών λιπαρών (παιδιά κάτω των 2 ετών δεν πρέπει να υποβάλλονται σε δίαιτα και δεν πρέπει να καταναλώνουν προϊόντα πλήρως ή μερικώς αποβουτυρωμένα).
••• Διαβάζουμε προσεκτικά τις ετικέτες των τροφίμων και αποφεύγουμε τα τρόφιμα με υψηλά ποσοστά λίπους και κορεσμένων λιπών.
••• Υιοθετούμε υγιεινό τρόπο μαγειρέματος των τροφών (ψητά, βραστά, στον ατμό).
••• Προτιμάμε τα λευκά κρέατα. Περιορίζουμε το κόκκινο κρέας σε δύο φορές την εβδομάδα. Αφαιρούμε πάντα τα ορατά λίπη.
••• Δίνουμε έμφαση σε τροφές χαμηλές σε χοληστερίνη (φρούτα, λαχανικά, τρόφιμα ολικής άλεσης, όσπρια και ψάρια) και πλούσιες σε ω-3 λιπαρά οξέα (ξηροί καρποί).
••• Χρησιμοποιούμε ελαιόλαδο και πολυακόρεστα λιπαρά (ηλιέλαιο, σογιέλαιο, μαργαρίνες) και αποφεύγουμε το βούτυρο και τις κρέμες γάλακτος.
••• Περιορίζουμε την κατανάλωση των αβγών σε 2 την εβδομάδα.
••• Αποφεύγουμε τα έτοιμα επεξεργασμένα τρόφιμα. Περιορίζουμε τους έτοιμους χυμούς και τα αναψυκτικά και ετοιμάζουμε από το σπίτι υγιεινά σνακ για τα παιδιά στο σχολείο.
••• Δε χρησιμοποιούμε το φαγητό ως «ανταμοιβή των παιδιών».

Και ποια είναι η ενδεδειγμένη άσκηση;

••• 60 λεπτά την ημέρα αερόβιας άσκησης είναι απαραίτητα για την αύξηση της καλής χοληστερίνης.
••• Η παρακολούθηση ηλεκτρονικών μέσων (τηλεόραση, κομπιούτερ κ.λπ.) πρέπει να περιορίζεται σε λιγότερες από 2 ώρες την ημέρα.