Ηλιος: ο φωτοδότης ήλιος εχθρός των ματιών μας

Στην Αρχαία Ελληνική μυθολογία, ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος θέλοντας να φτάσουν όσο πιο κοντά στον Ήλιο καταστράφηκαν. Ο ζωογόνος Ήλιος που επιτρέπει τη ζωή στη Γη φέρνει μαζί με τις φωτεινές ακτίνες του και άλλες ακτίνες που είναι καταστροφικές για τους οφθαλμούς.

Γράφει ο
Ζήσης Μπισογιάννης
Οφθαλμίατρος, Επιστημονικός Υπεύθυνος Οφθαλμολογικού Τμήματος Γενικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Στους ιστορικούς χρόνους, ο Σωκράτης συμβούλευε τους πολίτες της Αθήνας να μην κοιτάζουν τον ήλιο ακόμα και όταν συμβαίνει έκλειψη, αλλά να κάνουν τις παρατηρήσεις τους στο είδωλο που σχηματίζεται στην επιφάνεια του νερού. Και είχε απόλυτο δίκαιο γιατί, κοιτάζοντας τον ήλιο κατά τη διάρκεια της έκλειψής του, οι άνθρωποι παθαίνουν καταστροφικό έγκαυμα στην ωχρά κηλίδα του οφθαλμού, στο κεντρικό δηλαδή και πιο σημαντικό σημείο του αμφιβληστροειδούς, με αποτέλεσμα να υποστούν ανεπανόρθωτη ζημιά στην όρασή τους.

Στο 19ο αιώνα οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι, εκτός από τις ακτίνες που συνιστούν το ορατό φως, υπάρχουν και άλλες που δεν τις αντιλαμβάνεται το ανθρώπινο μάτι. Αυτές βρίσκονται εκατέρωθεν του φωτεινού φάσματος. Από αυτές, εκείνες που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες είναι οι μικρού μήκους κύματος, που είναι τοποθετημένες αριστερά του “ουράνιου τόξου”. Και αναφερόμαστε στο ουράνιο τόξο, το εκπληκτικό αυτό ουράνιο φαινόμενο, γιατί αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από την ανάλυση του ορατού φάσματος στα χρώματα, από τα οποία αποτελείται.

Κάθε ένα από αυτά τα χρώματα έχει το δικό του μήκος κύματος, με μικρότερο εκείνο του ιώδους. Πέραν του ιώδους βρίσκονται οι λεγόμενες υπεριώδεις ακτίνες (UV-Ultra Violet) που είναι και οι βλαπτικές για τους οφθαλμούς μας. Στις υπεριώδεις ακτίνες πρέπει να τονίσουμε ότι η περιοχή UV-C είναι η πιο επικίνδυνη για τον άνθρωπο αλλά ευτυχώς ακόμη το στρώμα του όζοντος στην στρατόσφαιρα κατορθώνει να απορροφά το μεγαλύτερο μέρος τους.

Κάθε μείωση του πάχους του όζοντος έχει άμεση επίδραση στην υγεία μας. Υπολογίστηκε ότι για κάθε ελάττωση κατά 1% του πάχους του όζοντος, έχουμε αύξηση των περιστατικών καταρράκτηκατά 0,5%, που αντιστοιχεί σε 100.000 έως 150.000 περιστατικά καταρράκτη παγκοσμίως.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα είδηση που ήρθε στο φως της δημοσιότητας προ ετών, όταν μάλιστα άρχισε να γίνεται μεγάλη συζήτηση για την “τρύπα του όζοντος”, δηλαδή τη μείωση του πάχους του όζοντος, ήταν ότι παρατηρήθηκαν πολλά κρούσματα καταρράκτη στους αξιαγάπητους πιγκουΐνους της Ανταρκτικής.

Το γεγονός αυτό προκάλεσε μεγάλη βέβαια εντύπωση αλλά και την κατακραυγή των οικολογικών οργανώσεων, για τη χρήση των διαφόρων χημικών ουσιών, που προκαλούν αυτή τη μείωση του πάχους του όζοντος. Έκτοτε έγινε μια περιστολή της χρήσεως αυτών των ουσιών χωρίς να σημειωθεί βέβαια πλήρης αποκατάσταση της στιβάδας του όζοντος απ’ ότι γνωρίζουμε. Η ακτινοβολία UV-Α δρα περισσότερο στο αμφιβληστροειδή χιτώνα προκαλώντας αλλοιώσεις στην ωχρά κηλίδα που όπως προαναφέραμε αποτελεί το κεντρικό σημείο της οράσεως.

Οι ακτίνες της περιοχής UV-Α κατορθώνουν να εισχωρήσουν στον αμφιβληστροειδή όπως και αυτές του ορατού φάσματος με τις οποίες βλέπουμε τον κόσμο. Οι υπεριώδεις ακτίνες της περιοχής UV-B φθάνουν μόνο μέχρι τον κερατοειδή χιτώνα προκαλώντας κερατίτιδες (στικτή, υποτροπιάζουσα, κ.λπ.) λόγω της φωτοτοξικότητας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι χιονοδρόμοι που αμέλησαν να φορέσουν τα προστατευτικά γυαλιά και παρουσιάζουν διάφορες μορφές κερατίτιδος ακόμη και έρπητα στον κερατοειδή.

Μετά από όσα προαναφέραμε είναι άκρως απαραίτητο να προστατεύουμε τα μάτια μας από αυτές τις βλαβερές ακτινοβολίες και αυτό βέβαια επιτυγχάνεται με τα σωστά γυαλιά ηλίου. Για τα σκούρα γυαλιά είναι γνωστό ότι τα πρωτοφόρεσαν γύρω στα 1300 μ.Χ. οι Κινέζοι δικαστές για να μη προδίδουν τα αισθήματά τους όταν αντίκριζαν τους μάρτυρες και τους
κατηγορούμενους στη διάρκεια μιας δίκης.

Αν δεν ήταν όμως οι διασημότητες που ήθελαν να κρύψουν το πρόσωπό τους από τους φωτογράφους, τα σκούρα γυαλιά δε θα γίνονταν τελικά είδος λαϊκής κατανάλωσης από τους απλούς πολίτες. Μετά από πολλά χρόνια αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε ότι τα σκούρα γυαλιά είναι απαραίτητα για λόγους υγείας πλέον.

Το 1988, Αμερικανοί Οφθαλμίατροι σε μια έρευνα που πραγματοποίησαν ανάμεσα σε 800 ψαράδες στην περιοχή Chesapeake Bay, διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι αυτοί είχαν πρόβλημα με τα μάτια τους, αφού παρουσίαζαν διάφορες μορφές καταρράκτη όσοι από αυτούς δε χρησιμοποιούσαν την ώρα της δουλειάς καπέλο με πλατύ γείσο και προστατευτικά γυαλιά.

Η Οφθαλμολογία έχει προνοήσει και μέσω της Τεχνολογίας έχουν κατασκευαστεί όχι μόνο γυαλιά ηλίου υψηλής απορροφητικότητας αλλά επίσης φακοί επαφής με αρκετή απορροφητικότητα και ενδοφακοί που χρησιμοποιούνται σε αντικατάσταση του καταρρακτικού φυσιολογικού φακού στις εγχειρήσεις καταρράκτου (UV protection). Οι υπεριώδεις ακτίνες UV-Α και UV-B είναι ο πιο αθόρυβος, αδυσώπητος και ύπουλος εχθρός. Χτυπάει τα παιδιά, τους ενηλίκους που είναι ξαπλωμένοι στην παραλία, όσους κάνουν σκι ή προσπαθούν να μαυρίσουν στο σολάριουμ, εργάζονται στην αμμουδιά ή στη θάλασσα, κάνουν οξυγονοκολλήσεις, φυσάνε το πυρωμένο γυαλί ή απλώς κοιτούν για πολλή ώρα τη φωτιά στο τζάκι.

Οι συμβουλές ενός Οφθαλμιάτρου για την προστασία των ματιών από τις υπεριώδεις και επικίνδυνες αυτές ακτινοβολίες μπορούν να συνοψιστούν στα κάτωθι:

Από ηλικίας 6 μηνών τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται στα μάτια τους με σωστά γυαλιά ηλίου.
Αν οι μεγάλοι φοράνε συχνά τα σκούρα γυαλιά τους, έχουν περισσότερες ελπίδες να πείσουν και τους μικρούς που πολλές φορές θέλουν να μιμηθούν τους μεγαλύτερους.
Η υπεριώδης ακτινοβολία βλάπτει τα μάτια ακόμη και τις ημέρες του καλοκαιριού που υπάρχει συννεφιά.
Ένα πλατύγυρο καπέλο μπορεί να μειώσει ακόμη και κατά 50% την βλαβερή υπεριώδη ακτινοβολία.
Τα γυαλιά ηλίου πρέπει να είναι όσο πιο μεγάλα σε μέγεθος για να είναι αποτελεσματικά.

Η δράση της UV ακτινοβολίας είναι αθροιστική στο σώμα μας και με το χρόνο τα αποτελέσματά της θα εκδηλωθούν εκεί που δε τα περιμένουμε (δέρμα, οφθαλμοί). Και όσοι φοράνε φακούς επαφής που περιέχουν προστατευτικά επιχρίσματα για την υπεριώδη ακτινοβολία χρειάζονται και πάλι γυαλιά ηλίου.

Επίσης όσοι έχουν υποβληθεί σε διόρθωση της μυωπίας, υπερμετρωπίας ή αστιγματισμού με τη σύγχρονη μέθοδο του Excimer Laser πρέπει απαραιτήτως να φορούν γυαλιά ηλίου. Αλλά και αυτοί που έχουν χειρουργηθεί για εγχείρηση καταρράκτου ή αντικατάσταση του φυσιολογικού φακού τους (διαθλαστική χειρουργική), και παρ’ολο ότι οι ενδοφακοί αυτοί έχουνε υπεριώδη προστασία πρέπει επιπρόσθετα να φορούν καλά προστατευτικά γυαλιά ηλίου.