ΓΑΣΤΡΟΟΙΣΟΦΑΓΙΚΗ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗ: Μια κοινή και «ύπουλη» πάθηση

Γράφει ο
Γρηγόρης Τσιώτος
Χειρουργός, Διευθυντής Α΄ Χειρουργικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι συχνή και αφορά το 20% του πληθυσμού. Η αιτία της βρίσκεται στην ελαττωματική λειτουργία της βαλβίδας μεταξύ οισοφάγου και στομάχου, που κανονικά επιτρέπει τη ροή της τροφής μόνο από τον πρώτο προς το δεύτερο. Όταν αυτή υπολειτουργεί, το περιεχόμενο του στομάχου γυρίζει πίσω, προς τον οισοφάγο, και επειδή είναι πολύ όξινο, τον ερεθίζει, δημιουργεί πόνο στο στήθος, ξινή γεύση και αίσθημα καψίματος (καούρες).

Υπάρχουν καταστάσεις που επιδεινώνουν ακόμα περισσότερο το φαινόμενο αυτό: η παχυσαρκία και το stress αυξάνουν την ενδοκοιλιακή πίεση, με αποτέλεσμα την ευκολότερη και συχνότερη «παραβίαση» της βαλβίδας. Το πολύ λίπος στο φαγητό, το οινόπνευμα, η σοκολάτα, η καφεΐνη και η νικοτίνη χαλαρώνουν περισσότερο την οισοφαγική βαλβίδα και αυξάνουν την παλινδρόμηση. Γι’ αυτό πολλοί αισθάνονται επιδείνωση των συμπτωμάτων μετά από βαριά βραδινά γεύματα που περιέχουν τις περισσότερες από τις παραπάνω ουσίες.

Συχνά συνυπάρχει παλινδρόμηση και διαφραγματοκήλη. Όλοι οι ασθενείς με διαφραγματοκήλη έχουν επίσης παλινδρόμηση, αλλά υπάρχει μεγάλο ποσοστό ασθενών με παλινδρόμηση χωρίς διαφραγματοκήλη.

Τα συμπτώματα και άλλες ασθένειες

Τα συμπτώματα εξαρτώνται από τη βαρύτητα της παλινδρόμησης. Τα συνηθέστερα είναι πόνος στο στήθος, ξινή γεύση στο στόμα, αίσθημα καψίματος στο στομάχι ή στο στήθος (καούρες) ιδιαίτερα μετά από γεύμα. Σε πιο προχωρημένες μορφές, οι ασθενείς αναφέρουν «ανέβασμα» φαγητού στον οισοφάγο ή και στο στόμα. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ασθενών που έχουν ξυπνήσει απότομα τη νύχτα πανικόβλητοι με αίσθημα πνιγμού, χωρίς να μπορούν να αναπνεύσουν, διότι το περιεχόμενο του στομάχου έχει παλινδρομήσει σε όλο τον οισοφάγο και έχει περάσει στους πνεύμονες. Η παλινδρόμηση δεν είναι πάντα η αθώα «καούρα που περνάει με ένα χαπάκι».

Η παλινδρόμηση μπορεί να εμφανίζεται και με άτυπα ενοχλήματα. Είναι εντυπωσιακό ότι πολλοί ασθενείς με «βρογχικό άσθμα», στην πραγματικότητα έχουν παλινδρόμηση. Η συχνή παλινδρόμηση μικρών ποσοτήτων (σταγόνων) από τον οισοφάγο προς τους πνεύμονες προκαλεί συνεχή μικροερεθισμό των βρόγχων και βρογχικό άσθμα. Ασθενείς με βρογχικό άσθμα για το οποίο δεν βρίσκεται αλλεργική ή άλλη αιτία, πρέπει να εξετάζονται για παλινδρόμηση. Το ίδιο ισχύει και όταν παραπονούνται για βραχνάδα και η λαρυγγολογική εξέταση δεν βρίσκει καμία αιτία ή όταν οι οδοντοστοιχίες καταστρέφονται χωρίς λόγο.

Ακόμα, η συνεχής παρουσία όξινου στομαχικού περιεχομένου στον οισοφάγο λόγω παλινδρόμησης και ο χρόνιος ερεθισμός που προκαλεί δημιουργεί οισοφαγίτιδα, αλλάζει το είδος των κυττάρων του οισοφάγου και μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο του οισοφάγου. Βέβαια, η πιθανότητα αυτή είναι μικρή, αλλά επειδή έχει κακή πρόγνωση, πρέπει η οισοφαγίτιδα να εξαλείφεται οριστικά.

Η αντιμετώπιση και η θεραπεία

Για τους περισσότερους η θεραπεία είναι συντηρητική: φάρμακα, απώλεια βάρους και αλλαγή ορισμένων συνηθειών. Πρέπει να αποφεύγονται οι ουσίες που προαναφέρθηκαν (λίπη, καφές, σοκολάτα, οινόπνευμα και τσιγάρο). Πρέπει ο ασθενής να αποφεύγει να ξαπλώνει πριν περάσουν τρεις ώρες από το τέλος του φαγητού, ώστε το στομάχι να έχει αδειάσει. Τα πόδια του κρεβατιού που αντιστοιχούν στη θέση του κεφαλιού του ασθενή πρέπει να είναι υπερυψωμένα. Ένα συχνό λάθος είναι να κοιμάται κάποιος σε περισσότερα μαξιλάρια αντί σε κρεβάτι με κλίση. Αυτό στην πραγματικότητα «διπλώνει» το κεφάλι πιέζοντάς το προς τον θώρακα, αυξάνει την ενδοκοιλιακή πίεση και επιδεινώνει την παλινδρόμηση.

Τα φάρμακα παίζουν καθοριστικό ρόλο. Επιδρούν με διάφορους μηχανισμούς, αδρανοποιούν το οξύ του στομάχου, εξαφανίζουν τα συμπτώματα της παλινδρόμησης οξέος και ο ασθενής βελτιώνεται. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι τα φάρμακα δεν θεραπεύουν αυτή καθεαυτήν τη νόσο, αλλά μόνο τα συμπτώματα. Δηλαδή η ελαττωματική οισοφαγική βαλβίδα συνεχίζει να μη λειτουργεί, το στομαχικό περιεχόμενο συνεχίζει να παλινδρομεί όπως και πριν, αλλά τώρα δεν είναι καυστικό και δεν προξενεί συμπτώματα.

Στους ασθενείς που τα συμπτώματα παραμένουν παρά τη θεραπεία ή επανέρχονται μόλις τα φάρμακα σταματήσουν και σε όσους έχουν παλινδρόμηση τροφής με κίνδυνο εισρόφησης, συνιστούμε χειρουργική αποκατάσταση. Αυτή επιτυγχάνεται με μία λαπαροσκοπική εγχείρηση (νοσηλεία μίας ημέρας) κατά την οποία αποκαθιστούμε τον βαλβιδικό μηχανισμό, ώστε το περιεχόμενο του στομάχου να μην παλινδρομεί πλέον. Η λαπαροσκοπική θολοπλαστική οδηγεί όχι μόνο σε μόνιμη απαλλαγή από τα συμπτώματα, αλλά και σε πλήρη λύση της ίδιας της αιτίας της νόσου και απαλλαγή από τους μελλοντικούς κινδύνους εμφάνισης καρκίνου και από την ανάγκη αντιόξινων φαρμάκων.

Η λαπαροσκοπική θολοπλαστική εφαρμόζεται από χειρουργούς με εκτεταμένη πείρα σε υψηλού επιπέδου λαπαροσκοπική χειρουργική, αλλά και με γνώση της φυσιολογίας και της κινητικότητας του οισοφάγου. Εκτός από το αναλυτικό ιστορικό και τη γαστροσκόπηση, ο ασθενής υποβάλλεται και σε ειδικές εξετάσεις (24ωρη πεχαμετρία, μανομετρία οισοφάγου), όπου μελετάται η ακριβής λειτουργία του οισοφάγου. Οι εξετάσεις αυτές καθορίζουν το στάδιο της νόσου, το εάν πράγματι χρειάζεται εγχείρηση, αλλά και το ακριβές είδος της θολοπλαστικής. Η λαπαροσκοπική θολοπλαστική είναι η σύγχρονη, απλή και οριστική λύση ενός προβλήματος που αφορά πολλούς ανθρώπους καταστρέφοντας την ποιότητα ζωής τους και εκθέτοντάς τους σε σημαντικούς μελλοντικούς κινδύνους.