Διαβήτης: Οι βασικοί κανόνες στη διατροφή των διαβητικών

Γράφει η
Αντριάνα Τσιμπονέριου
Ενδοκρινολόγος, Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών, Επιστ. Συνεργάτις Τμήματος Ενδοκρινολογίας – Διαβήτη Κύησης – Κέντρο Θυρεοειδούς ΜΗΤΕΡΑ

Τον 4ο π.Χ. αιώνα, ο Ιπποκράτης δίδασκε μέσα από τον πασίγνωστο αφορισμό του «Φάρμακό σας ας γίνει η τροφή σας και η τροφή σας ας γίνει φάρμακό σας». Έπειτα από χιλιάδες χρόνια επιβεβαιώνονται οι γνώσεις του Ιπποκράτη περί της διατροφής ως μέτρου πρόληψης και θεραπείας των περισσοτέρων παθήσεων.

Μια πάθηση που συσχετίζεται ισχυρά με τη διατροφή, την άσκηση και γενικώς με τον τρόπο ζωής είναι ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ). Τα τελευταία χρόνια ο διαβήτης παρουσιάζει ταχύτατη άνοδο παγκοσμίως. Ο διαβήτης είναι διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, που οφείλεται είτε στη μη έκκριση ινσουλίνης από τα β κύτταρα του παγκρέατος (ΣΔ τύπου 1) είτε στην μειωμένη έκκριση ινσουλίνης ή και μειωμένη ευαισθησία των ιστών στη δράση της ινσουλίνης (ΣΔ τύπου 2).
Αν και υπάρχει κληρονομική προδιάθεση για τους διάφορους τύπους διαβήτη, η πιθανότητα να εμφανίσουμε διαβήτη είναι μεγάλη για όλους μας. Οι επιδράσεις του περιβάλλοντος και ο τρόπος ζωής παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση και την εξέλιξη της νόσου, καθώς και στη λοιπή νοσηρότητα που συνδέεται σχεδόν πάντα με αυτόν.

Ανεξαρτήτως της μορφής του διαβήτη, η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπισή του. Μπορεί εξίσου να βοηθήσει στην πρόληψη και στην καθυστέρηση της εμφάνισής του.

Οι στόχοι της διατροφικής θεραπείας στον ΣΔ είναι:

– Η βελτίωση των μεταβολικών παραμέτρων (γλυκόζη αίματος, λιπιδαιμικό προφίλ, αρτηριακή πίεση).
– Η πρόληψη και η αντιμετώπιση χρόνιων μακροαγγειακών (στεφανιαία νόσος, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, περιφερική αγγειακή νόσος) και μικροαγγειακών επιπλοκών (αμφιβληστροειδοπάθεια, νεφροπάθεια, νευροπάθεια).

Βασικές διατροφικές οδηγίες

Το 2014, η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία εξέδωσε νέες διατροφικές οδηγίες για την αντιμετώπιση του ΣΔ, με έμφαση στην εξατομίκευση των στόχων, με βάση ορισμένες παραμέτρους όπως η ηλικία, η διάρκεια του ΣΔ, το ιατρικό ιστορικό και άλλες τρέχουσες συνθήκες υγείας, με στόχο τη μακροχρόνια διατήρηση των αλλαγών της συμπεριφοράς και τη βελτίωση της γενικότερης κατάστασης της υγείας του ασθενούς.

Όποιες και αν είναι οι ιδιαιτερότητες κάθε ασθενή με ΣΔ, τρία βασικά στοιχεία θα πρέπει να προσέχει κανείς στη διατροφή: την ποσότητα, την ποιότητα και την κατανομή των γευμάτων.

Έτσι: 

• Η επιλογή τροφίμων με υδατάνθρακες από δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά είναι βασική αρχή στη διατροφή ατόμων με διαβήτη.
• Η κατανάλωση τροφίμων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη μειώνει τη μεταγευματική υπεργλυκαιμία.
• Η ζάχαρη δεν επιτρέπεται στους διαβητικούς. Στη θέση της προτείνεται η χρήση γλυκαντικών ουσιών.
• Τα λίπη θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο, με προτίμηση στα μονοακόρεστα.
• Όσον αφορά τις πρωτεΐνες, η προτεινόμενη ποσότητα είναι ίδια με αυτή των φυσιολογικών ατόμων, μειωμένη αν υπάρχει νεφροπάθεια. Η κατανάλωση των πρωτεϊνών δεν αυξάνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, αλλά αποτελεί ισχυρό ερέθισμα για την ενδογενή παραγωγή ινσουλίνης.

Παρότι είναι γνωστό ότι η διατροφή αποτελεί σημαντικό θεραπευτικό μέσο για το διαβήτη, οι διαβητικοί εμφανίζουν τη χαμηλότερη συμμόρφωση στη δίαιτα.
Η αποδοχή της νόσου είναι βασική προϋπόθεση για τις αλλαγές του τρόπου ζωής που καλούνται οι διαβητικοί ασθενείς να κάνουν.