Εμμηνόπαυση και Κλιμακτήριος: Όταν το γυναικείο σώμα αλλάζει

Στην ηλικία των περίπου 50 ετών, ο γυναικείος οργανισμός  περνά σε μια διαφορετική περίοδο, η οποία χαρακτηρίζεται από την κλιμακτήριο και την εμμηνόπαυση. Αυτή η διαδικασία προσαρμογής, όμως, έχει και αρκετές «παρενέργειες».

Γράφει ο
Δρ Ιωάννης Ανδρέου
Μαιευτήρας – Χειρουργός – Γυναικολόγος, Διευθυντής Ιατρικής ΥπηρεσίαςΜΗΤΕΡΑ

Πώς μπορεί να βοηθήσει ο γυναικολόγος σας ώστε αυτό  το χρονικό διάστημα να είναι όσο πιο ομαλό γίνεται;

Κλιμακτήριος είναι η φάση της διαδικασίας γήρανσης της γυναίκας, που περνά από την παραγωγική ηλικία στη μη παραγωγική. Κατά τη διάρκεια αυτής ο κύκλος της γυναίκας παρουσιάζει ανωμαλίες και η ίδια αντιμετωπίζει συμπτώματα όπως εξάψεις, εφιδρώσεις, αϋπνία κ.ά.
Εμμηνόπαυση ορίζεται η αμηνόρροια επί ένα χρόνο μετά την κλιμακτήριο και η μετά εμμηνόπαυση εποχή είναι η φάση στη ζωή της γυναίκας που ακολουθεί την εμμηνόπαυση. Η εμμηνόπαυση διαχωρίζεται σε φυσιολογική, που συμβαίνει στην ηλικία των περίπου 50 ετών και οφείλεται στην εξάλειψη ωοκυττάρων από τις ωοθήκες, και σε τεχνητή ως συνέπεια χειρουργικής επέμβασης ή ακτινοθεραπείας.

Συμπτώματα 
Κατά την κλιμακτήριο παρατηρείται είτε βαθμιαία μείωση της ροής αίματος και της διάρκειας της περιόδου είτε συχνότερη περίοδος είτε μηνορραγίες. Αν έπειτα από διακοπή έξι μηνών παρουσιαστεί σοβαρή κολπική αιμόρροια, είναι αναγκαία η διερεύνησή της. Η έλλειψη οιστρογόνων στην κλιμακτήριο οδηγεί σε ατροφικές αλλαγές στα γεννητικά όργανα. Μειώνεται η ποσότητα της τραχηλικής βλέννας όπως και οι εκκρίσεις άλλων αδένων, πράγμα που οδηγεί σε ξηρότητα του κόλπου και σε δυσπαρευνία.

Τα τυχόν μικρά και μεσαία ινομυώματα ατροφούν και έτσι πολλές φορές αποφεύγεται η χειρουργική αφαίρεσή τους. Ατροφικές αλλοιώσεις παρατηρούνται και στην ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα, με επακόλουθο κυστικές ενοχλήσεις. Επιπλέον, κατά την εμμηνόπαυση οι μαστοί μικραίνουν και χαλαρώνουν.
Το πιο συχνό και χαρακτηριστικό σύμπτωμα της κλιμακτηρίου είναι οι εξάψεις. Το ποσοστό των γυναικών που παραπονιούνται γι’ αυτές φτάνει το 75%, είτε περνούν φυσιολογική κλιμακτήριο είτε χειρουργική. Από αυτές τις γυναίκες το 80% παρουσιάζει τις εξάψεις μέχρι 18 μήνες και το 20%-25% έως 5 χρόνια. Επίσης, οι γυναίκες συχνά παραπονιούνται για νυχτερινές εφιδρώσεις και αϋπνία, καθώς και για κατάθλιψη σε ποσοστό 25%.

Ένα άλλο πρόβλημα που παρατηρείται από την έλλειψη οιστρογόνων είναι η οστεοπόρωση, που χαρακτηρίζεται από μείωση της οστικής μάζας χωρίς αλλαγές στη χημική σύσταση των οστών. Παρατηρείται αρχικά στους σπονδύλους και στη συνέχεια στα μακρά οστά. Η έλλειψη οιστρογόνων συμβάλλει στην αύξηση των καρδιαγγειακών συμβάντων.
Τέλος στο δέρμα παρατηρείται μια γενικευμένη λέπτυνση, που συνοδεύεται από απώλεια της ελαστικότητας με αποτέλεσμα την εμφάνιση ρυτίδων στο λαιμό, στο πρόσωπο και στα χέρια. Παρατηρείται επίσης, διαφόρου βαθμού απώλεια τριχών του εφηβαίου και της μασχάλης. Σπανιότερα παρατηρείται ελαφρού βαθμού φαλάκρα, και ελαφρά υπερτρίχωση.

Η αντιμετώπιση
Σε κάθε γυναίκα που βρίσκεται στην κλιμακτήριο ο ιατρός πρέπει να εξηγήσει τις φυσιολογικές αλλαγές που θα συμβούν στον οργανισμό της, ώστε να αποβάλει τυχόν φοβίες και να ελαχιστοποιηθούν τα συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης και διαταραχών ύπνου.

1. Οιστρογονοθεραπεία και προγεστερόνη.
Όταν τα συμπτώματα των εξάψεων και της ατροφίας του κόλπου είναι έντονα, χορηγούνται οιστρογόνα. Η χορήγηση οιστρογόνων έχει επιπτώσεις στον οργανισμό. Προκαλούν υπερπλασία του ενδομητρίου και τελικά καρκίνο εάν χορηγηθούν χωρίς προγεστερόνη, παρότι καμία μελέτη δεν είναι απόλυτη. Όσον αφορά στον καρκίνο του μαστού, τα αποτελέσματα των μελετών είναι αντιφατικά και το μόνο σίγουρο είναι ότι η μακροχρόνια λήψη οιστρογόνων αυξάνει την πιθανότητα της νόσου κατά 1,2% ή 1,5%. Η αρτηριακή πίεση δε φαίνεται να επηρεάζεται από τη θεραπεία με οιστρογόνα, αν και σε υπερτασικά άτομα χρειάζεται προσοχή. Δεν έχει αποδειχτεί, με απόλυτη βεβαιότητα, η αύξηση της συχνότητας των θρομβοεμβολικών επεισοδίων. Παρατηρείται αύξηση της συχνότητας της χολολιθίασης με τη χορήγηση οιστρογόνων.

Οι απόλυτες αντενδείξεις για τη χορήγηση οιστρογόνων είναι αδιάγνωστη κολπική αιμόρροια, οξεία θρομβοφλεβίτιδα, χρόνια ηπατική ανεπάρκεια, ιστορικό θρομβοεμβολικών επεισοδίων, αγγειακές παθήσεις των οφθαλμών, καρκίνος του ενδομητρίου και του μαστού.

2. Τιβολόνη.
Έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως στην Ευρώπη και σε άλλες χώρες πλην των ΗΠΑ. Είναι συνθετικό στεροειδές που οι μεταβολίτες του έχουν ανδρογονική, οιστρογονική και προγεστερονική δράση. Μειώνει τις εξάψεις και δρα ενεργητικά στην οστεοπόρωση, ενώ έχει μέτρια επίδραση στα συμπτώματα σεξουαλικής δυσλειτουργίας. Υπάρχει κίνδυνος για θρομβοεμβολικά επεισόδια.

3. Χορήγηση Φυτοοιστρογόνων.
Καλό είναι κάθε γυναίκα που βρίσκεται στην κλιμακτήριο να συμβουλεύεται το γυναικολόγο της και η αντιμετώπιση να είναι ανάλογη των συμπτωμάτων.