Παχυσαρκία και νεφρική λειτουργία

Γράφει η
Νικολέττα Νικολοπούλου
Νεφρολόγος, Διευθύντρια Μονάδας Τεχνητού Νεφρού του ΜΗΤΕΡΑ

Η παχυσαρκία είναι επιδημία του 21ου αιώνα και αναμένεται να αυξηθεί κατά 40% τις επόμενες δεκαετίες, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών όπως ο διαβήτης τύπου 2, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο καρκίνος, η άπνοια ύπνου, αλλά και ο κίνδυνος εμφάνισης χρόνιας νεφρικής νόσου (ΧΝΝ).

Η ιστολογική βλάβη που συνδέεται με την παχυσαρκία – obesity-related glomerulopathy (ORG)- είναι του τύπου της εστιακής τμηματικής σπειραματοσκλήρυνσης (FSGS). Κλινικά εκδηλώνεται με ήπια λευκωματουρία, που συχνά δεν φθάνει σε επίπεδα νεφρωσικού συνδρόμου (>3,5 g/day).

Η αυξημένη μάζα λίπους προάγει τη νεφρική νόσο έμμεσα μέσω του μεταβολικού συνδρόμου, αλλά και μέσω άμεσων νεφρικών επιδράσεων. Ο λιπώδης ιστός παρουσιάζει ενδοκρινή δραστηριότητα με ουσίες όπως οι αντιπονεκτίνη, λεπτίνη και ρεζιστίνη, που δρουν απ᾽ ευθείας στους νεφρούς. Οι ουσίες αυτές συμβάλλουν στην ανάπτυξη φλεγμονής και οξειδωτικού stress, στον μη φυσιολογικό μεταβολισμό του λίπους, στην ενεργοποίηση του συστήματος ρενίνης – αγγειοτενσίνης – αλδοστερόνης, στην αυξημένη παραγωγή ινσουλίνης και αντίστασης στην ινσουλίνη.

Υψηλό βάρος σώματος συνδέεται με χαμηλό pH ούρων και αυξημένη απέκκριση οξαλικών, ουρικού οξέος, νατρίου και φωσφόρου και επομένως η παχυσαρκία είναι υψηλός παράγοντας κινδύνου για τη νεφρολιθίαση.

Ο μηχανισμός αυξημένου κινδύνου νεφρικού καρκίνου που παρατηρείται σε παχύσαρκους ασθενείς δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένος. Αντίσταση στην ινσουλίνη και η επακόλουθη υπερινσουλιναιμία και αυξημένη παραγωγή insulin like factor 1 και διάφοροι άλλοι «ορμονικοί» παράγοντες μπορεί να διεγείρουν αυξητικούς μηχανισμούς σε διάφορους τύπους καρκινικών κυττάρων.

Παραδόξως η νοσηρή παχυσαρκία σχετίζεται με καλύτερη έκβαση στην αιμοκάθαρση, ίσως εξαιτίας της καλύτερης κινητοποίησης βλαστικών κυττάρων, αποτελεσματικότερης απομάκρυνσης των λιποφιλικών ουραιμικών τοξινών, καλύτερης αντοχής των οστών και βελτιωμένης αιμοδυναμικής ανοχής.

Η επίδραση της παχυσαρκίας πριν από τη μεταμόσχευση στο αποτέλεσμα της μεταμόσχευσης δεν είναι επί του παρόντος σαφής. Σε μια αναδρομική μελέτη ληπτών μοσχεύματος νεφρού, η παχυσαρκία ήταν ένας ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για απώλεια μοσχεύματος και θάνατο ασθενούς. Ο υψηλότερος κίνδυνος επιπλοκών κατά τη διάρκεια και μετά τη χειρουργική επέμβαση επηρεάζει την επιλεξιμότητα για μεταμόσχευση νεφρού παχύσαρκων.

Η κοινωνική επιμόρφωση για τους κινδύνους της παχυσαρκίας μπορεί να βοηθήσει στην αλλαγή τρόπου ζωής και καλύτερης διατροφής, που μπορούν να μειώσουν την παχυσαρκία και να προλάβουν τη νεφρική νόσο.