Πρόληψη στις καρδιαγγειακές παθήσεις

Γράφει ο
Άγγελος Γ. Ρηγόπουλος
Επεμβατικός Καρδιολόγος
Αναπληρωτής Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής Ενηλίκων ΜΗΤΕΡΑ

Οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν διεθνώς την πρώτη αιτία θανάτου. Σε αυτές συγκαταλέγονται η στεφανιαία νόσος, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και η περιφερική αρτηριοπάθεια. Η πρόληψη αποτελεί μια σημαντική στρατηγική για την ελάττωση της εμφάνισης καρδιαγγειακών νόσων αλλά και για την ελάττωση της θνησιμότητας.

Η πρόληψη στοχεύει στην κατάλληλη τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου, ανάλογα με τον συνολικό 10ετή κίνδυνο για την κατηγορία κινδύνου που ανήκει το εξεταζόμενο άτομο. Η κατηγορία κινδύνου εκτιμάται με βάση την ύπαρξη παραγόντων πολύ υψηλού κινδύνου (εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσος,  σακχαρώδης διαβήτης, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, οικογενής υπερχοληστερολαιμία) και άλλων παραγόντων κινδύνου (υπερλιπιδαιμία, κάπνισμα, αρτηριακή υπέρταση, παχυσαρκία).

Κάποιοι από τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου, όπως η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης και η υπερλιπιδαιμία κατά κανόνα απαιτούν κατάλληλη φαρμακευτική αντιμετώπιση, η οποία οδηγεί σε «ρύθμιση» των επιπέδων τους, μειώνει τον συνολικό κίνδυνο και επιδρά ευεργετικά στο καρδιαγγειακό σύστημα. Ασθενείς με ήδη εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσο χρειάζονται πολύ πιο επιθετική και αυστηρή στρατηγική ρύθμισης, καθώς και τακτική ιατρική παρακολούθηση.

Για τον υπόλοιπο πληθυσμό, που δεν έχει εκδηλώσει ακόμα καρδιαγγειακό νόσημα, αλλά μπορεί να έχει χαμηλό έως υψηλό κίνδυνο, ισχύουν κάποιες βασικές αρχές, οι οποίες έχουν διατυπωθεί από μεγάλες επιστημονικές εταιρείες, και στοχεύουν στη διαμόρφωση του τρόπου ζωής, ώστε να προάγεται η υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος:

Διακοπή του καπνίσματος και κάθε χρήσης καπνού

Πρόκειται για μία από τις καλύτερες επιλογές για την προαγωγή της καρδιαγγειακής υγείας. Ακόμα και μη καπνιστές θα πρέπει να αποφεύγουν την έκθεση σε παθητικό κάπνισμα. Οι χημικές ουσίες του καπνού προάγουν τη φλεγμονή, προκαλώντας βλάβες στα αγγεία της καρδιάς και του σώματος, ενώ μειώνουν το ποσοστό οξυγόνου στο αίμα, αυξάνοντας τους καρδιακούς παλμούς και την αρτηριακή πίεση. Η μείωση του κινδύνου ξεκινά αμέσως μετά τη διακοπή του καπνίσματος και υποδιπλασιάζεται μετά από περίπου ένα έτος.

Σωματική δραστηριότητα και άσκηση

Η συστηματική, καθημερινή σωματική δραστηριότητα μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων και βοηθά στον έλεγχο του σωματικού βάρους. Επίσης, ελαττώνει τη πιθανότητα να εμφανισθούν άλλα προβλήματα, όπως αρτηριακή υπέρταση, υπερχοληστερολαιμία και διαβήτης τύπου 2.

Άτομα που δεν αθλούνται και κάνουν καθιστική ζωή θα πρέπει να ξεκινήσουν ένα πρόγραμμα σταδιακής αύξησης της σωματικής δραστηριότητας με τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας άσκησης (π.χ. ζωηρό βάδισμα) την εβδομάδα ή 75 λεπτά έντονης άσκησης (π.χ. τρέξιμο) την εβδομάδα. Επίσης συνιστώνται ασκήσεις ενδυνάμωσης σε τουλάχιστον 2 συνεδρίες την εβδομάδα.

Το σημαντικό είναι ότι ακόμα και μικρότεροι από τους παραπάνω χρόνους μπορεί να έχουν ευεργετικό αποτέλεσμα σε άτομα που δεν μπορούν να τηρήσουν τους συνιστώμενους στόχους. Εξάλλου, η σωματική άσκηση μπορεί να συνδυάζεται με άλλες δραστηριότητες, όπως η ενασχόληση στον κήπο, η άνοδος σκάλας, η βόλτα με το σκύλο.

Υγιεινή δίαιτα για την καρδιά και τα αγγεία

Η υγιεινή δίαιτα προστατεύει την καρδιά και τα αγγεία και μειώνει την αρτηριακή πίεση, τη χοληστερόλη, την παχυσαρκία και τον κίνδυνο ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2.

Κλασικό παράδειγμα υγιεινής δίαιτας είναι η μεσογειακή δίαιτα, η οποία βασίζεται σε κατανάλωση λαχανικών και φρούτων, πουλερικών και ψαριών, οσπρίων και δημητριακών.

Σημαντικό είναι το όφελος από την αποφυγή ζάχαρης ή ροφημάτων με προσθήκη ζάχαρης, επεξεργασμένων υδατανθράκων και επεξεργασμένων κρεατικών. Το αλάτι θα πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο, και μόνο με καθοδήγηση από ιατρό αν υπάρχουν ειδικοί λόγοι (αρτηριακή πίεση, καρδιακή ανεπάρκεια). Είναι σημαντικό να προτιμώνται τα ευγενή λιπαρά, όπως ελαιόλαδο και αβοκάντο, ενώ πρέπει να αποφεύγονται το φοινικέλαιο και τα τρανς λιπαρά, τα οποία ευρίσκονται συχνά σε τηγανισμένο γρήγορο φαγητό, τσιπς και ψημένα έτοιμα τρόφιμα.

Διατήρηση υγιεινού σωματικού βάρους

Η παχυσαρκία, ειδικά στην περιοχή της μέσης, αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης αρτηριακής υπέρτασης, υπερχοληστερολαιμίας και σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Η μείωση του σωματικού βάρους σε υπέρβαρους βοηθά στη μείωση αυτών των παραγόντων κινδύνου.

Καλή ποιότητα ύπνου

Άτομα που δεν κοιμούνται αρκετά έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο παχυσαρκίας, υψηλής αρτηριακής πίεσης, σακχαρώδους διαβήτη, κατάθλιψης και καρδιακής προσβολής. Οι περισσότεροι ενήλικες χρειάζονται τουλάχιστον 7 ώρες νυκτερινού ύπνου. Είναι σκόπιμο να τηρείται ένα πρόγραμμα ύπνου κάθε βράδυ. Αν ο ύπνος δεν ξεκουράζει και το άτομο αισθάνεται κούραση κατά τη διάρκεια της ημέρας, τότε χρειάζεται να γίνει έλεγχος για πιθανή ύπαρξη αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο και, αν υπάρχει, να αντιμετωπισθεί κατάλληλα με απώλεια σωματικού βάρους και ειδική μάσκα θετικής εισπνευστικής πίεσης (CPAP).

Διαχείριση του άγχους (στρες)

Το συνεχές άγχος μπορεί να επιδεινώσει άλλους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως την αρτηριακή υπέρταση. Η λάθος αντιμετώπισή του με ανθυγιεινό τρόπο (αύξηση κατανάλωσης τροφής, λήψη οινοπνεύματος, κάπνισμα) αυξάνει επίσης τον κίνδυνο. Σημαντικό είναι να αντιμετωπίζεται το άγχος με σωματική δραστηριότητα, ασκήσεις χαλάρωσης, γιόγκα ή διαλογισμό.

Τακτικός ιατρικός έλεγχος

Η ανακάλυψη των παραγόντων κινδύνου, όπως υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης και υπερλιπιδαιμία, είναι κεφαλαιώδους σημασίας, διότι, όταν παραμένουν αδιάγνωστοι, μπορούν να δρουν πολλά χρόνια αυξάνοντας τις βλάβες στην καρδιά και στα αγγεία. Ο τακτικός έλεγχος μπορεί λοιπόν να αποκαλύψει αυτές τις καταστάσεις και να κατευθύνει την αντιμετώπισή τους. Οι επιστημονικές εταιρείες συνιστούν ο έλεγχος να ξεκινά από την εφηβική ηλικία – ή και νωρίτερα αν υπάρχει γνωστή κληρονομική επιβάρυνση – και να διενεργείται ανά 1-2 έτη.

Προφύλαξη από λοιμώξεις

Κάποιες φλεγμονές, όπως η χρόνια ουλίτιδα, έχουν συσχετισθεί με καρδιαγγειακά προβλήματα. Άλλες λοιμώξεις μπορεί επίσης να επιδεινώσουν υπάρχοντα καρδιαγγειακά προβλήματα. Ευπαθή άτομα με υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο θα πρέπει να ακολουθούν τις συμβουλές του ιατρού τους σχετικά με συνιστώμενους προφυλακτικούς εμβολιασμούς.