Αντιβιοτικά: 9 + 1 λόγοι για τη σωστή χρήση τους

Γράφει η
Φλώρα Κοντοπίδου
Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος
Επιστημονική Συνεργάτις Β’ Παθολογικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Οι λοιμώξεις είναι ιάσιμα νοσήματα εάν αντιμετωπιστούν έγκαιρα και σωστά. Τα αντιβιοτικά αποτελούν τη θεραπεία των λοιμώξεων που προκαλούνται από βακτήρια και όχι από ιούς. Εάν δεν χορηγηθούν έγκαιρα τα κατάλληλα αντιβιοτικά, ο ασθενής μπορεί να επιβαρυνθεί σοβαρά και να χρειαστεί νοσηλεία. Ο κίνδυνος αυτός για ηλικιωμένους ασθενείς ή για ασθενείς με σοβαρά υποκείμενα νοσήματα είναι ακόμη μεγαλύτερος.

Στη χώρα μας απαγορεύεται βάσει νόμου η προμήθεια των αντιβιοτικών χωρίς ιατρική συνταγή.

Η προμήθεια των αντιβιοτικών πρέπει να γίνεται κατόπιν ιατρικής εκτίμησης του ασθενούς και χορήγησης ιατρικής συνταγής για την αγορά του αντιβιοτικού από το φαρμακείο. Μόνο με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται η χορήγηση:

• του κατάλληλου αντιβιοτικού
• στη σωστή δοσολογία
• με τον ενδεικνυόμενο τρόπο χορήγησης
• για το αναγκαίο χρονικό διάστημα

Η ιατρική συνταγή, με την οποία χορηγούνται τα αντιβιοτικά, συνδέεται με την ασφάλεια των ασθενών. Γι’ αυτό το λόγο, μη βάζετε τον εαυτό σας και τους δικούς σας ανθρώπους σε κίνδυνο, αγοράζοντας αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή.

Αυτοθεραπεία λοιμώξεων

Σύμφωνα με μελέτες, στη χώρα μας το ποσοστό των πολιτών που φυλάσσουν αντιβιοτικά στα σπίτια τους για ώρα ανάγκης είναι πολύ υψηλότερο σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό σημαίνει ότι γίνεται χρήση των φαρμάκων από τους ίδιους τους ασθενείς, χωρίς να συμβουλευτούν τον ιατρό τους, στον οποίο συνήθως απευθύνονται καθυστερημένα με όλες τις συνέπειες που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Μη χρησιμοποιείτε τα αντιβιοτικά χωρίς τη συμβουλή του ιατρού σας. Κάθε επεισόδιο λοίμωξης δεν είναι το ίδιο με το προηγούμενο. Το αντιβιοτικό που σας χορηγήθηκε για τη θεραπεία ενός προηγούμενου επεισοδίου λοίμωξης δεν σημαίνει ότι θα είναι αποτελεσματικό και στο επόμενο επεισόδιο, ακόμη κι αν πρόκειται για την ίδια λοίμωξη.

Αντιβιοτικά και Δημόσια Υγεία

Τα αντιβιοτικά δεν είναι όπως  τα  υπόλοιπα  φάρμα- κα. Κάθε φορά που τα χρησιμοποιούμε, μειώνουμε τη δραστικότητά τους. Η χρήση τους αλλοιώνει τις φυσιολογικές χλωρίδες του ανθρώπινου οργανισμού και επιτρέπει την ανάπτυξη και επικράτηση βακτηρίων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά, δηλαδή βακτηρίων που δεν σκοτώνονται με τη χρήση των αντιβιοτικών. Από το 1928 που ανακαλύφθηκε το πρώτο αντιβιοτικό, η πενικιλίνη, μέχρι και σήμερα, έχουν εμφανιστεί βακτήρια ανθεκτικά σχεδόν σε όλα τα αντιβιοτικά που διαθέτουμε για τη θεραπεία των λοιμώξεων. Τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια μεταδίδονται με την επαφή από άτομο σε άτομο. Κατά συνέπεια, η χρήση των αντιβιοτικών σε ένα άτομο μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις και σε άλλα άτομα που δεν έχουν λάβει αντιβιοτικά.

Η αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά γνωστή και ως Μικροβιακή Αντοχή δεν αφορά μόνο την ατομική αλλά και τη Δημόσια Υγεία.

Λοιμώξεις από ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια

Τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια είναι επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία. Η θεραπεία των λοιμώξεων από ανθεκτικά βακτήρια είναι πολύ δύσκολη γιατί οι θεραπευτικές επιλογές που διαθέτουμε είναι περιορισμένες και πολλές φορές αυτές που αναγκαζόμαστε να χρησιμοποιήσουμε μπορεί να μην είναι οι πλέον κατάλληλες και αποτελεσματικές για την αντιμετώπιση των συγκεκριμένων λοιμώξεων.

Ανεπιθύμητες Ενέργειες

Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που προκαλούνται από τη χρήση των αντιβιοτικών είναι σημαντικές και μπορεί να εξελιχθούν σε πολύ σοβαρές. Εκτός από τις πιο κοινές, που αφορούν το φάσμα των αλλεργικών αντιδράσεων ή των διαταραχών του πεπτικού συστήματος, η χρήση των αντιβιοτικών μπορεί να οδηγήσει στην εντεροκολίτιδα από ένα επικίνδυνο σπορογόνο βακτήριο (C.difficile), το οποίο όχι μόνο μεταδίδεται πολύ εύκολα από άτομο σε άτομο αλλά μπορεί να αποβεί και μοιραίο για τη ζωή των ασθενών.

Αλληλεπιδράσεις αντιβιοτικών  με  άλλα  φάρμακα Τα αντιβιοτικά εμφανίζουν πολλές αλληλεπιδρά- σεις με άλλα φάρμακα. Οι αλληλεπιδράσεις μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες, μειώνοντας ή αυξάνοντας τη δράση κάποιων φαρμάκων. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για άτομα που λαμβάνουν θεραπεία για χρόνια νοσήματα και ιδιαίτερα για τους ηλικιωμένους ασθενείς.

Αντιβιοτικά και παιδιά

Τα παιδιά θα λάβουν αντιβίωση για λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος πολύ περισσότερες φορές από ό,τι ένας ενήλικας κυρίως κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου.  Η  επαναλαμβανόμενη χρήση των αντιβιοτικών στα μικρά παιδιά επηρεάζει σημαντικά τις φυσιολογικές χλωρίδες του πεπτικού τους συστήματος, αυξάνοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης ανθεκτικών στα αντιβιοτικά βακτηρίων, γαστρεντερικών διαταραχών και αλλεργικών αντιδράσεων. Επίσης, η χρήση τους σε αρκετές μελέτες έχει συνδεθεί και με άλλες παθολογικές  καταστάσεις που μπορεί να εμφανίσουν στη μετέπειτα ζωή τους. Γι’ αυτό το λόγο, θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στη χορήγησή τους. Ειδικά για τις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος υπάρχουν άμεσα διαγνωστικά τεστ που μπορούν  να  βοηθήσουν  στην  απόφαση  για  χορήγηση ή όχι αντιβιοτικών και πρέπει όπου ενδείκνυται να χρησιμοποιούνται από τον θεράποντα ιατρό.

Ιώσεις και χρήση αντιβιοτικών

Τα αντιβιοτικά δεν θεραπεύουν τις ιογενείς λοιμώξεις. Αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα μηνύματα της πανδημίας του SARS-CoV 2. Γι’ αυτό το λόγο, κατά τη διάρκεια της πανδημίας μειώθηκε σημαντικά η κατανάλωση των αντιβιοτικών στο εξωνοσοκομειακό περιβάλλον τόσο στη χώρα μας όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Όταν, λοιπόν, εμφανίζετε συμπτώματα χαρακτηριστικά μιας ιογενούς  λοίμωξης του αναπνευστικού συστήματος, όπως είναι η ρινική καταρροή, η φαρυγγαλγία και ο βήχας, ακόμη κι όταν συνοδεύονται από πυρετό, θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας και όχι να αρχίζετε τη λήψη αντιβιοτικών, πιστεύοντας ότι θα αναρρώσετε συντομότερα.

Το 58% των πολιτών στη χώρα μας σε ερώτηση του Ευρωβαρόμετρου το 2022 εάν τα αντιβιοτικά σκοτώνουν τους ιούς απάντησε ΝΑΙ (λάθος απάντηση), ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος για την ίδια ερώτηση ήταν 39%. Επίσης, και στην ερώτηση εάν τα αντιβιοτικά είναι αποτελεσματικά έναντι του κρυολογήματος, το 49% των πολιτών στη χώρα μας απάντησε ΝΑΙ (λάθος απάντηση), πολύ υψηλότερο ποσοστό συγκριτικά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που  ήταν 30%.

9+1. Μικροβιακή Αντοχή: Κρίση Δημόσιας Υγείας στη χώρα μας και στη διεθνή κοινότητα

Οι επιπτώσεις της άσκοπης ή λάθος χρήσης των αντιβιοτικών για την ατομική, αλλά και για τη δημόσια υγεία είναι ανυπολόγιστες. Η Ελλάδα εμφανίζει ένα από τα υψηλότερα επίπεδα κατανάλωσης αντιβιοτικών στο εξωνοσοκομειακό περιβάλλον και ένα από τα  υψηλότερα  ποσοστά  μικροβιακής  αντοχής σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Την επόμενη φορά που θα σκεφτείτε ότι μπορεί να χρειαστεί να πάρετε αντιβίωση, επικοινωνήστε με τον ιατρό σας και ακολουθήστε τις οδηγίες του. Προστατεύστε τον εαυτό σας, τους συνανθρώπους σας και συμβάλετε στη διάσωση των πολύτιμων αυτών φαρμάκων για τις μελλοντικές γενιές. Η διάσωση των πολύτιμων αυτών φαρμάκων είναι ευθύνη όλων μας.