Αποφρακτικές πνευμονοπάθειες: Χ.Α.Π. – άσθμα – βρογχεκτασίες

Γράφει ο
Μιχαήλ Δωρής
Πνευμονολόγος
Διευθυντής Πνευμονολογικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια

Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) αποτελεί άλλη μία, ίσως τη χειρότερη, από τις συνέπειες του καπνίσματος. Ο καπνός του τσιγάρου ερεθίζει, προκαλώντας φλεγμονή που σταδιακά καταστρέφει τον πνεύμονα. Το αποτέλεσμα αυτής της καταστροφής είναι να παρεμποδίζεται η φυσιολογική ροή του αέρα στους βρόγχους και ο άρρωστος να δυσπνοεί. Στα αρχικά στάδια η δύσπνοια είναι μικρή, όμως, στο τέλος γίνεται αφόρητη και καθιστά τον ασθενή ανίκανο για οποιαδήποτε δραστηριότητα.

Πώς εξελίσσεται η νόσος;

Η νόσος μπορεί να εξελιχθεί σε δύο μορφές που συχνά αλληλοεπικαλύπτονται. Η  χρόνια βρογχίτιδα είναι η φλεγμονή στους βρόγχους. Αρχικά ο ασθενής, που συνήθως είναι υπέρβαρος, έχει βήχα με φλέματα. Η εξελισσόμενη δύσπνοια και οι λοιμώξεις ακολουθούν. Η κατάληξη είναι η αναπνευστική ανεπάρκεια που συνοδεύεται από οιδηματώδη άκρα, κυάνωση (μπλε χρώμα δέρματος) και ο ασθενής χρειάζεται μόνιμη παροχή οξυγόνου. Βρογχοδιασταλτικά  φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν τον ασθενή και να τον ανακουφίσουν από τα συμπτώματά του, ιδίως όταν η νόσος επιπλέκεται με λοιμώξεις. Το  εμφύσημα  ξεκινά με την καταστροφή των κυψελίδων των πνευμόνων. Οι κυψελίδες είναι υπεύθυνες για την πρόσληψη του οξυγόνου της ατμόσφαιρας και την αποβολή του διοξειδίου του άνθρακα που παράγεται στον οργανισμό μας από τις καύσεις. Η καταστροφή αυτή οδηγεί στη δημιουργία μόνιμων βλαβών στον ιστό των πνευμόνων. Στη συνέχεια, ο ασθενής έχει μεγαλύτερη δύσπνοια που συνδυάζεται με απώλεια βάρους. Η φαρμακευτική αγωγή σ’ αυτή την περίπτωση είναι ως επί το πλείστον αναποτελεσματική, καθώς οι ασθενείς που βιώνουν τη νόσο παραμένουν πρακτικά «αβοήθητοι».

Η έγκαιρη διάγνωση της ΧΑΠ με τη βοήθεια της σπιρομέτρησης και η διακοπή του καπνίσματος, όταν η νόσος βρίσκεται σε αρχικά στάδια ακόμη, είναι μείζονος σημασίας και οι καπνιστές θα πρέπει να κατανοήσουν πως δεν είναι «φυσιολογικό» να έχουν δύσπνοια επειδή καπνίζουν.

Άσθμα Είναι μια χρόνια, φλεγμονώδης πάθηση των αεραγωγών, χαρακτηριστικό της οποίας είναι η υπερευαισθησία τους απέναντι σε διάφορα ερεθίσματα και η σύσπαση των μυών των τοιχωμάτων τους, με αποτέλεσμα να μειώνεται η διάμετρός τους. Αυτή η αντίδραση είναι αναστρέψιμη με τη βοήθεια φαρμακευτικής αγωγής. Όταν ο αέρας διέρχεται μέσα από τους στενωμένους βρόγχους, προκαλούνται τα συμπτώματα του άσθματος, βήχας, συριγμός (γατάκια, βράσιμο στο στήθος) ιδίως κατά τη νύχτα, σφίξιμο στο στήθος, δύσπνοια και εύκολη κόπωση. Η διάγνωση του άσθματος γίνεται με σωστή λήψη ιστορικού και κλινική εξέταση σε συνδυασμό με τη σπιρομέτρηση.

Θεραπεία άσθματος

Για τη θεραπεία χρησιμοποιούνται δύο βασικές κατηγορίες φαρμάκων:

• Ανακουφιστικά που βοηθούν στην άμεση αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του άσθματος, τα λεγόμενα βρογχοδιασταλτικά.
• Ρυθμιστικά που βοηθούν στον έλεγχο της φλεγμονής των βρόγχων και προφυλάσσουν από τις κρίσεις άσθματος όπως εισπνεόμενη κορτιζόνη κ.ά.

Σκοπός της θεραπείας είναι οι πάσχοντες από άσθμα να ζουν μια φυσιολογική ζωή, δηλαδή:

• να μην εμφανίζουν συμπτώματα (τόσο την ημέρα όσο και τη νύχτα)
• να μην απουσιάζουν από τη δουλειά τους
• να διατηρούν μια φυσιολογική φυσική δραστηριότητα και άσκηση
• να μην εμφανίζουν κρίσεις άσθματος.

Βρογχεκτασίες

Βρογχεκτασία ορίζεται η μόνιμη παθολογική διάταση και καταστροφή των τοιχωμάτων των βρόγχων. Ο σχηματισμός των βρογχεκτασιών οφείλεται σε φλεγμονή κυρίως των βρόγχων ή/και σε απόφραξη αυτών.

Συμπτώματα βρογχεκτασιών

• Βήχας παραγωγικός για μήνες ή και χρόνια
• Καθημερινή ή περιστασιακή παραγωγή μεγάλης ποσότητας πτυέλων
• Αιμόφυρτα πτύελα-Αιμόπτυση
• Επανειλημμένες λοιμώξεις αναπνευστικού
• Δυσχέρεια στην αναπνοή
• Συριγμός

Πού οφείλονται οι βρογχεκτασίες;

• Κυστική ίνωση
• Προηγούμενες λοιμώξεις π.χ. φυματίωση, βαριές πνευμονίες, πνευμονίες της παιδικής ηλικίας (ιλαρά, κοκίτης)
• χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
• μηχανική απόφραξη του βρογχικού δέντρου (ξένο σώμα, καρκίνος)
• συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα, ερυθηματώδης λύκος)
• διάμεσα νοσήματα (π.χ. πνευμονική ίνωση, αμιάντωση)
• ανοσοανεπάρκειες
• σύνδρομο Kartagener & σύνδρομο Young, φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου.

Διάγνωση

Ο ασθενής θα αναζητήσει ιατρική βοήθεια λόγω υποτροπιαζουσών λοιμώξεων μεγάλης παραγωγής φλεμάτων και βήχα, αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις λόγω αιμόπτυσης. Ο γιατρός με τη λήψη ιστορικού και τη φυσική εξέταση θα υποψιαστεί τη νόσο και θα συστήσει απεικονιστικό έλεγχο.

Θεραπεία

Η θεραπεία των βρογχεκτασιών στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην απομάκρυνση των φλεμάτων από τους βρόγχους μέσω φυσιοθεραπείας αναπνευστικού, καλής ενυδάτωσης και χρήσης βλεννολυτικών. Η σωστή αντιμετώπιση των λοιμώξεων με κατάλληλα αντιβιοτικά αποτρέπει την περαιτέρω έκπτωση της αναπνευστικής λειτουργίας.