Πρόληψη του καρκίνου τραχήλου της μήτρας

Γράφει ο
Βασίλης Σιούλας
Γυναικολόγος Ογκολόγος
Υπεύθυνος Ιατρείου Γυναικολογικής Ογκολογίας ΜΗΤΕΡΑ, Επιστημονικός Συνεργάτης ΥΓΕΙΑ

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί την πιο συχνή κακοήθεια του γυναικείου γεννητικού συστήματος στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αντίθετα, στα προηγμένα κράτη, η συχνότητα της νόσου έχει μειωθεί σημαντικά, χάρη στις αποτελεσματικές στρατηγικές πρόληψης που έχουν αναπτυχθεί.

Τί προκαλεί τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας;
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας προσβάλλει, συνήθως, γυναίκες άνω των 30 ετών.  Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων (>99%) είναι αποτέλεσμα χρόνιας, ενεργής λοίμωξης από επιθετικούς τύπους του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV).

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας;
Οποιοσδήποτε παράγοντας αυξάνει την πιθανότητα έκθεσης στον ιό HPV ή μειώνει την πιθανότητα αντιμετώπισής του από το αμυντικό σύστημα του οργανισμού συμβάλλει στην εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Σε αυτούς ανήκουν:

• Η έναρξη της σεξουαλικής ζωής σε μικρή ηλικία
• Οι πολλαπλοί και οι υψηλού κινδύνου σεξουαλικοί σύντροφοι
• Το κάπνισμα
• Η λοίμωξη από τον ιό HIV και οποιαδήποτε πάθηση ή φάρμακο (π.χ. χρόνια λήψη κορτικοστεροειδών) καταστέλλουν την άμυνα του οργανισμού
• Ίσως, η λήψη αντισυλληπτικών δισκίων για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα

Πώς μπορεί μια γυναίκα να προλάβει τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας;

Για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας απαιτείται:

• Διακοπή καπνίσματος
• Χρήση προφυλακτικού
• Περιορισμός του αριθμού των σεξουαλικών συντρόφων
• Χρήση εμβολίων κατά του HPV
• Τακτικός γυναικολογικός έλεγχος με PAP test και HPV test

Είναι αποτελεσματικό και ασφαλές το εμβόλιο εναντίον του HPV;
Το πιο σύγχρονο εμβόλιο εναντίον του ιού HPV προστατεύει από 9 διαφορετικούς τύπους του ιού και συνδέεται με εξαιρετική αποτελεσματικότητα. Κλινικές έρευνες έδειξαν ότι η προστατευτική του δράση αγγίζει σχεδόν το 100% ως προς τις προκαρκινικές αλλοιώσεις του τραχήλου της μήτρας και τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων, εφ’ όσον χορηγηθεί πριν την έναρξη της σεξουαλικής ζωής. Τέλος, τονίζεται πως το εμβόλιο προστατεύει σε πολύ καλό βαθμό και από άλλες κακοήθειες που σχετίζονται με τον ιό HPV (π.χ. στοματοφάρυγγα, πρωκτού, αιδοίου, κόλπου). Ως προς την ασφάλεια, οι πιο συχνές παρενέργειες που έχουν παρατηρηθεί είναι ήπιες και τοπικές, όπως πόνος, ερυθρότητα και οίδημα («πρήξιμο») στο σημείο της ένεσης. Πρέπει να σημειωθεί ότι το εμβόλιο εναντίον του HPV δεν προκαλεί λοίμωξη από τον ιό και δεν συνδέεται με καρκινογένεση.

Πότε πρέπει να γίνεται το εμβόλιο εναντίον του HPV;

Η χορήγηση του εμβολίου έχει εγκριθεί για τις ηλικίες 9-26 ετών. Ιδανικά, το εμβόλιο πρέπει να γίνεται σε κορίτσια 11 ή 12 ετών, πριν, δηλαδή, την έναρξη των σεξουαλικών επαφών. Πάντως, ακόμα κι αν μια κοπέλα ξεκινήσει τη σεξουαλική της ζωή και εκτεθεί σε κάποιον τύπο του HPV, η προστατευτική δράση του εμβολίου έναντι των άλλων τύπων του ιού παραμένει. Σημειώνεται πως στις ΗΠΑ μπορούν να εμβολιαστούν κατά του ιού HPV και γυναίκες ηλικίας 27-45 ετών, ενώ σε πολλές χώρες του εξωτερικού προτείνεται και ο εμβολιασμός των αγοριών.

Πώς γίνεται ο προληπτικός έλεγχος για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας;

Ο προληπτικός έλεγχος γίνεται με το test PAP και, επί ενδείξεων (π.χ. γυναίκες >30 ετών), το μοριακό έλεγχο του HPV. Με το test PAP ανιχνεύονται πιθανές αλλοιώσεις στα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας, που, συνήθως, είναι το αποτέλεσμα της HPV λοίμωξης. Όταν χρησιμοποιείται η νεότερη τεχνική της κυτταρολογίας υγρής φάσης εξασφαλίζεται ακόμα μεγαλύτερη διαγνωστική ακρίβεια, ειδικά σε περιπτώσεις φλεγμονώδους ή αιματηρού υλικού. Από την άλλη πλευρά, ο μοριακός έλεγχος του HPV μας δίνει τη δυνατότητα να εντοπίσουμε το γενετικό υλικό του ιού (DNA ή mRNA) στα κύτταρα του τραχήλου. Σημειώνεται πως μόνο ο προσδιορισμός των ογκογόνων (επιθετικών) τύπων HPV πρέπει να χρησιμοποιείται όταν λαμβάνονται αποφάσεις για την περαιτέρω παρακολούθηση και θεραπεία της ασθενούς. Επί παθολογικών αποτελεσμάτων του προληπτικού ελέγχου, η ασθενής θα πρέπει να υποβληθεί σε κολποσκόπηση και, πιθανότατα, λήψη βιοψιών από τις πάσχουσες περιοχές του τραχήλου.

Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας;

Στα πολύ αρχικά στάδια, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας μπορεί να μην προκαλεί συμπτώματα. Αργότερα, η ασθενής μπορεί να εμφανίσει κολπική αιμορραγία στην περίοδο, μεταξύ των περιόδων, στην εμμηνόπαυση ή, συχνά, μετά τη σεξουαλική επαφή και αυξημένες ή δύσοσμες κολπικές εκκρίσεις. Αν και τα παραπάνω συμπτώματα δεν σχετίζονται μόνο με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, ο γυναικολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος για τον αποκλεισμό του.

Τί πρέπει να κάνω αν διαγνωστώ με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας;

Με βάση τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Γυναικολογικής Ογκολoγίας (ESGO), η ασθενής που θα διαγνωστεί με καρκίνο τραχήλου της μήτρας θα πρέπει να επισκεφθεί Γυναικολόγο Ογκολόγο, δηλαδή Γυναικολόγο με επίσημη εξειδίκευση στη διαχείριση των γυναικολογικών καρκίνων. Ο Γυναικολόγος Ογκολόγος έχει όλες τις απαραίτητες γνώσεις και τεχνικές δεξιότητες προκειμένου να αξιολογήσει την ασθενή, να της παρέχει τη χειρουργική θεραπεία όταν ενδείκνυται, να συντονίσει με Ιατρούς άλλων ειδικοτήτων την υπόλοιπη αγωγή και τη μετέπειτα παρακολούθησή της.