Φθινοπωρινές Αναπνευστικές Ιώσεις: συμπτώματα, μετάδοση, βαρύτητα, εμβόλιο

Γράφει η
Ευαγγελία  Μαντζουράνη  
Ομότιμη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης,
Υπεύθυνη Τμήματος  Αναπνευστικών, Αλλεργικών, Ανοσολογικών Παθήσεων
Παίδων ΜΗΤΕΡΑ

Κάθε φθινόπωρο, όπως κιτρινίζουν τα φύλα και ανοίγουν τα σχολεία, αρχίζουν τα  κρυολογήματα σε παιδιά και μεγάλους.  Οφείλονται στους αναπνευστικούς ιούς της γρίπης (Α ή Β), παρα-γρίπης, τους  ρινο-ιούς, τους κορωνο-ιούς, όπως ο SARS-COV-2 που φέτος προκαλεί τη νόσο Covid-19,  και άλλους.   

Οι αναπνευστικοί ιοί μπορεί να κυκλοφορούν στην ατμόσφαιρα όλο τον χρόνο, όμως προκαλούν ίωση κυρίως το φθινόπωρο και το χειμώνα στους κλειστούς χώρους.  Οι ιοί προσβάλλουν το αναπνευστικό σύστημα, ξεκινώντας από τον βλεννογόνο του εσωτερικού της μύτης, του στόματος μέχρι τους πνεύμονες. 

Συμπτώματα
Τα συμπτώματα των ιώσεων ποικίλουν από συνάχι, μπουκωμένη μύτη, πυρετό, πονόλαιμο, βήχα και μυϊκούς πόνους μέχρι βαριά πνευμονία και αναπνευστική ανεπάρκεια.  Τα συμπτώματα της ίωσης είναι παρόμοια ανεξάρτητα από τον ιό που την προκαλεί.  Κι αυτό γιατί τα συμπτώματα οφείλονται στην άμεση αμυντική λειτουργία της αναπνευστικής  οδού για να αποβάλλει η να περιορίσει τον ιό.  Έτσι όταν ο ιός μπαίνει στη μύτη προκαλείται φτάρνισμα, συνάχι, μπούκωμα, όταν κατεβαίνει στο λαιμό προκαλεί  πονόλαιμο και ξερόβηχα κι αν κατέβει στον πνεύμονα φλέματα, υγρό βήχα και δύσπνοια.  Συχνά όμως, η τοπική άμυνα καταφέρνει να περιορίσει τον ιό μόνο στο ανώτερο αναπνευστικό. 

Πως μεταδίδονται οι αναπνευστικοί ιοί;
Οι αναπνευστικοί  ιοί  μεταδίδονται κυρίως με τα σταγονίδια του ιού που περιέχονται στο φτάρνισμα ή το βήχα του πάσχοντα κι εκτοξεύονται σε απόσταση ενός μέτρου, στη μύτη των ανθρώπων γύρω του.  Αν όμως τα άτομα καλύπτουν με μάσκα τη μύτη και το στόμα, η μετάδοση αποφεύγεται.

Ο άνθρωπος μεταδίδει τη γρίπη 24 ώρες πριν και  2-3 μέρες μετά την έναρξη συμπτωμάτων. Δηλαδή, από την επαφή με πάσχοντα μέχρι να εκδηλωθεί η γρίπη χρειάζονται 3 μέρες, ενώ για τον Covid-19 χρειάζονται 5-6 μέρες.  Δηλαδή, η γρίπη ξαπλώνεται πιο γρήγορα.   

Η βαρύτητα και οι ευπαθείς ηλικίες διαφέρουν μεταξύ των αναπνευστικών ιώσεων.  Στην γρίπη, η βαρύτητα είναι συνήθως ήπια, τα παιδιά νοσούν και μπορεί να την μεταδώσουν στους μεγάλους. Αντίθετα, στον Covid-19, τα παιδιά συνήθως δεν νοσούν και δεν μεταδίδουν τον ιό.  Όμως,  η βαρύτητα ποικίλλει από ήπια (80%),  σοβαρή (15%), αλλά και πολύ σοβαρή (5%,) κυρίως σε μεγάλα άτομα με υποκείμενα νοσήματα.

Ποια είναι η θεραπεία;
Δεν χρειάζονται αντιβιοτικά.  Παραμονή στο σπίτι, υποστήριξη, αντιπυρετικά, καλή διατροφή, πολλά υγρά.

Μέτρα προφύλαξης

1. Αποφυγή επαφής με ασθενείς.
2. Αποφυγή  σε συγκεντρώσεις σε κλειστό χώρο.
3. Χρήση μάσκας που καλύπτει μύτη και στόμα.
4. Συχνό πλύσιμο χεριών και χρήση αντισηπτικού.
5. Εμβόλιο για τις ευπαθείς ομάδες, αν υπάρχει. 
6. Σωστή διατροφή, υγρά, ξεκούραση.

Ευπαθή άτομα: ανοσοκατασταλμένα, άνω των 60 ετών, εγκυμοσύνη, συνυπάρχων διαβήτης, άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), η άλλα χρόνια νοσήματα.

Προστασία του εμβολίου της γρίπης
Το εμβόλιο περιέχει  εξασθενημένο ιό ο οποίος διεγείρει το ανοσολογικό σύστημα υγιούς ατόμου να παράγει ειδικά αμυντικά κύτταρα μνήμης,  εναντίον του ιού, που θα είναι έτοιμα σε ένα μήνα.  Έτσι, αν μετά από 30 μέρες, ο ιός του εμβολίου, κυκλοφορεί στον αέρα, το ανοσοποιητικό σύστημα του εμβολιασμένου ατόμου επιστρατεύει τα  προκατασκευασμένα αμυντικά κύτταρα και τα αντισώματα που εξουδετερώνουν τον ιό και έτσι, δεν προκαλείται λοίμωξη.  Αντίθετα, αν το εμβόλιο δεν περιέχει τον ιό στον οποίο εκτέθηκε το άτομο, τότε το άτομο νοσεί κανονικά.

Ο ιός της γρίπης  έχει ένα χαρακτηριστικό: κάθε εποχή, μεταλλάσσεται δηλαδή μεταμφιέζεται και «ξεγελά» το ανοσοποιητικό σύστημα.  Έτσι, το σύστημα δεν τον αναγνωρίζει για να  επιστρατεύσει τα προκατασκευασμένα αντισώματα που φτιάχτηκαν λόγω εμβολίου, και το άτομο νοσεί.   Αυτό το χαρακτηριστικό του ιού, εμποδίζει το αμυντικό σύστημα να φτιάξει ανοσολογική  μνήμη διάρκειας.  Έτσι, κάθε χρόνο, χρειαζόμαστε καινούργιο εμβόλιο γρίπης. 

Αυτό προτείνεται από ομάδα ιολόγων που καταγράφει όλα τα στελέχη που προκάλεσαν γρίπη σ ένα χρόνο, σ όλο τον κόσμο και  χρησιμοποιώντας αλγόριθμους προβλέπονται τα  πιθανά στελέχη της γρίπης για τον επόμενο χρόνο. Έτσι, παράγονται τα καινούργια εμβόλια που διατίθενται  το φθινόπωρο, περίπου 2 μήνες πριν την προβλεπόμενη εποχή της γρίπης.   Στο γενικό πληθυσμό μαζικός εμβολιασμός ελαττώνει γενικά την λοίμωξη με γρίπη στο 40-60%. 

Συνοπτικά, οι ιώσεις του αναπνευστικού είναι συνήθως ήπιες, δεν χρειάζονται ειδική θεραπεία, αλλά προφύλαξη ειδικά για τις ευπαθείς ομάδες κυρίως φέτος  λόγω της πανδημίας του νέου κορωνοϊού.  Αν οι αναπνευστικές ιώσεις είναι επαναλαμβανόμενες, χρειάζεται διερεύνηση για πιθανή ευαισθησία του ανοσολογικού συστήματος.  Γενικά, τα παιδιά και άτομα χωρίς υποκείμενα νοσήματα με καλό ανοσολογικό σύστημα αντιμετωπίζουν τις ιώσεις πολύ ικανοποιητικά.