Οκτώβριος: ένας μήνας αφιερωμένος στην πρόληψη

Γράφουν οι
Χατζόπουλος Κωνσταντίνος
Χειρουργός Μαστού, Αναπληρωτής Διευθυντής Δ’ Κλινικής Μαστού ΜΗΤΕΡΑ
Παρασκευάκου Γεωργία
Χειρουργός Μαστού, Δ’ Κλινικής Μαστού ΜΗΤΕΡΑ
Γροσομανίδης Δημήτριος
Χειρουργός Μαστού,  Διευθυντής Δ’ Κλινικής Μαστού ΜΗΤΕΡΑ

Το 1985 ο Οκτώβριος καθιερώθηκε ως Μήνας Ενημέρωσης & Ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του μαστού, σε μία διεθνή εκστρατεία για την αφύπνιση του γυναικείου πληθυσμού και τη συγκέντρωση πόρων για έρευνα, πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της πιο συχνά εμφανιζόμενης κακοήθειας στις γυναίκες.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, περίπου 1,5 εκατομμύριο  γυναίκες διαγιγνώσκονται ετησίως με καρκίνο του μαστού. Στατιστικά μοντέλα υποστηρίζουν ότι, στις αναπτυγμένες κοινωνίες, 1 στις 8 γυναίκες θα εμφανίσουν τη νόσο στη διάρκεια της ζωής τους. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο στη χώρα μας 4.500 γυναίκες εμφανίζουν κακοήθεια στο μαστό.

Η αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού στις δυτικές κοινωνίες, σχετίζεται  με τις αλλαγές που συντελούνται στο τρόπο ζωής τις τελευταίες δεκαετίες όπως η παχυσαρκία, η κακή διατροφή, η έλλειψη σωματικής άσκησης, η κατάχρηση αλκοόλ, το κάπνισμα, το stress κ.ά. Βιβλιογραφικά δεδομένα αναφέρουν επίσης ότι ο σχετικός κίνδυνος αυξάνεται σε γυναίκες με ιστορικό καρκίνου μαστού στην οικογένεια (κληρονομικοί παράγοντες-γονιδιακές μεταλλάξεις BRCA1,BRCA2 κ.ά.), στη μακροχρόνια έκθεση σε ορμόνες, στη περιορισμένη διάρκεια γαλουχίας, στην ατεκνία.

Έγκαιρη διάγνωση καρκίνου μαστού

Ωστόσο, έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι η διάγνωση και αντιμετώπιση της νόσου σε αρχικό στάδιο οδηγεί σε ποσοστά ίασης που φτάνουν το 95-97%. Καθίσταται λοιπόν μείζονος σημασίας η προσπάθεια για έγκαιρη διάγνωση. Στη προσπάθεια αυτή, σημαντικότερο παράγοντα αποτελεί η ευαισθητοποίηση των γυναικών για προληπτικό έλεγχο.

Ο προληπτικός έλεγχος βασίζεται στο τρίπτυχο:

• αυτοεξέταση
• απεικονιστικές εξετάσεις
• κλινική εξέταση

 Αυτοεξέταση μαστού

Η αυτοεξέταση του μαστού συστήνεται χωρίς να επιβάλλεται και στόχος της πρέπει να είναι η εξοικείωση της γυναίκας με το στήθος της. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η πιθανότητα οποιαδήποτε μεταβολή στο μαστό μιας γυναίκας να γίνει έγκαιρα αντιληπτή.

Ψηφιακή μαστογραφία

Η ψηφιακή μαστογραφία αποτελεί τη βασικότερη εξέταση πληθυσμιακού ελέγχου καθώς έχει τη δυνατότητα ανίχνευσης ευρημάτων σε πολύ αρχικό στάδιο. Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι η εφαρμογή της μαστογραφίας στον προληπτικό έλεγχο, με τη συνεισφορά της στην έγκαιρη διάγνωση, μείωσε τη θνητότητα από καρκίνο του μαστού κατά 25%.

Για τις γυναίκες του γενικού πληθυσμού, οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν η πρώτη μαστογραφία να προγραμματίζεται στην ηλικία μεταξύ 35 – 40 ετών και να γίνεται ετησίως μετά την ηλικία των 40, ενώ σε γυναίκες με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης της νόσου ο έλεγχος εξατομικεύεται και ξεκινάει σε μικρότερη ηλικία.

Υπερηχογράφημα & μαγνητική τομογραφία μαστών

Συμπληρωματική εξέταση στη διερεύνηση κλινικών και μαστογραφικών ευρημάτων αποτελεί το υπερηχογράφημα μαστών ενώ συνιστά εξέταση εκλογής σε νεότερες γυναίκες. Σημαντική θέση στον προληπτικό έλεγχο γυναικών που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου κατέχει και  η μαγνητική τομογραφία μαστών.

Κλινική εξέταση

Η κλινική εξέταση από ειδικό ιατρό είναι απαραίτητη μετά τον απεικονιστικό έλεγχο. Η λήψη λεπτομερούς ιστορικού, η εκτίμηση των παραγόντων κινδύνου, η ψηλάφηση και η αξιολόγηση των εξετάσεων συμβάλλουν στη μέγιστη διαγνωστική ακρίβεια. Ο ιατρός καλείται με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε γυναίκας (κληρονομικότητα, ατομικό ιστορικό κ.ά.), να ορίσει εξατομικευμένο πρόγραμμα παρακολούθησης.

Η όλη αυτή διαδικασία έχει στόχο την αναγνώριση-διάγνωση της κακοήθειας πριν την εκδήλωση συμπτωμάτων. Υπάρχουν όμως και οι περιπτώσεις που η ίδια η γυναίκα καταφεύγει στον ιατρό μετά από τη διαπίστωση κάποιου ευρήματος στο στήθος της.

 Συμπτώματα που θα πρέπει να κινητοποιήσουν την γυναίκα είναι:

• η ψηλάφηση όγκου ή σκληρίας στο στήθος ή τη μασχάλη
• η εμφάνιση αλλαγών στο χρώμα και την υφή του δέρματος
• η έλξη-εισολκή-αλλαγή στη θηλή
• το έκκριμα από τη θηλή

Ωστόσο η εμφάνιση κάποιου από αυτά δεν σημαίνει απαραίτητα και κακοήθεια. Ο περαιτέρω έλεγχος θα θέσει τη διάγνωση και θα ορίσει τους θεραπευτικούς χειρισμούς.

Θεραπευτική αντιμετώπιση καρκίνου μαστού

Η θεραπευτική αντιμετώπιση κατά κύριο λόγο είναι χειρουργική. Η ιατρική έρευνα και η τεχνολογική πρόοδος έχουν συντελέσει στην αντιμετώπιση της νόσου με εφαρμογή ελάσσονα θεραπευτικών χειρισμών και αποκατάστασης όπου αυτό απαιτείται.

Αναπόσπαστο μέρος της ολοκληρωμένης διαχείρισης και αντιμετώπισης είναι η στενή συνεργασία ιατρών διαφόρων ειδικοτήτων (χειρουργών μαστού, ογκολόγων, ακτινοθεραπευτών κ.ά.) με στόχο την ανάπτυξη ενός ισχυρού και αποτελεσματικού σχεδίου θεραπείας.

Ο Οκτώβριος ως μήνας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τον καρκίνου του μαστού παγκοσμίως πρεσβεύει την ανάγκη αφύπνισης της κοινωνίας με σκοπό να ενημερώσει, να ευαισθητοποιήσει και να παρακινήσει κάθε γυναίκα να υιοθετήσει την πρόληψη στην καθημερινότητά της.

Πρωτογενής πρόληψη καρκίνου μαστού

Η πρωτογενής πρόληψη αφορά επί της ουσίας στην υιοθέτηση τρόπου ζωής που μειώνει την επίδραση των παραγόντων κινδύνου που μπορούμε να ελέγξουμε όπως:

• ο έλεγχος του σωματικού βάρους
• η διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες με περιορισμό στην κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων
• η φυσική άσκηση
• η διακοπή του καπνίσματος
• η μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ
• η αποφυγή του άγχους

Στις περιπτώσεις κληρονομούμενου καρκίνου, ο γονιδιακός έλεγχος και η εντόπιση παθογόνων μεταλλάξεων προσφέρει τη δυνατότητα παρεμβάσεων μείωσης του κινδύνου.

Δευτερογενώς, ο προγραμματισμένος, τακτικός, προληπτικός έλεγχος οφείλει να πραγματοποιείται με συνέπεια καθώς η  έγκαιρη διάγνωση αποτελεί την πιο αποτελεσματική θεραπεία.