Τι πρέπει να γνωρίζω για το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών; 

Γράφει ο
Γεώργιος Ι. Χριστόπουλος MD(Res) MRCOG PGDip DFSRH
Μαιευτήρας-Χειρουργός-Γυναικολόγος, Επιστημ. Συνεργάτης ΜΗΤΕΡΑ
Επίκουρος Καθηγητής Imperial College London, Διαπιστευμένος Ειδικός Αναπαραγωγικής Ιατρικής, Royal College of Obstetricians and Gynaecologists

Πόσο συχνό το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών; 

Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ) αποτελεί τη συχνότερη ορμονική πάθηση σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας καθώς εμφανίζεται περίπου σε μία στις δέκα γυναίκες.

Σε τι οφείλεται το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών; 

Οι ωοθήκες στις γυναίκες με σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών δεν λειτουργούν φυσιολογικά.
Ενώ οι ωοθήκες στις γυναίκες αυτές έχουν φυσιολογικό αριθμό ωαρίων, δεν παρατηρείται ωορρηξία κάθε μήνα με αποτέλεσμα οι γυναίκες να εμφανίζουν διαταραχές στον κύκλο τους. Τυπικά οι γυναίκες με ΣΠΩ δεν εμφανίζουν περίοδο κάθε μήνα, ενώ σε πολλές από αυτές η περίοδος τους μπορεί να κάνει πολλούς μήνες να εμφανιστεί. Ταυτόχρονα γυναίκες με ΣΠΩ μπορεί να εμφανίσουν σχετικά αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης/ ανδρογόνων στην κυκλοφορία που συνεισφέρουν στα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν.

Τι συμπτώματα εμφανίζονται στο σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών;

Εκτός από την ελάττωση της συχνότητας της περιόδου, οι γυναίκες με αυτό το σύνδρομο μπορούν να εμφανίσουν ανάπτυξη σκούρων τριχών σε μέρη όπως στο άνω χείλος, το πρόσωπο ή το στήθος, ακμή, καθώς και υπογονιμότητα. Είναι σημαντικό να τονιστεί πως οι γυναίκες με ΣΠΩ έχουν αυξημένο κίνδυνο να είναι να εμφανίσουν και άλλα προβλήματα υγείας, όπως σακχαρώδη διαβήτη, υψηλή χοληστερίνη ακόμα και στεφανιαία νόσο στο μέλλον.

Πώς γίνεται η διάγνωση του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών;

Η διάγνωση στηρίζεται σε συγκεκριμένα, διεθνώς αναγνωρισμένα κριτήρια. Εκτός από το ιστορικό, ο γιατρός θα συστήσει ορμονικό έλεγχο με εξέταση αίματος και υπερηχογράφημα πυέλου, που κατά κανόνα πραγματοποιείται διακολπικά. Ο γιατρός θα βγάλει τη διάγνωση από την παρουσία διαταραχών στον κύκλο που μπορεί συνοδεύονται από ορμονικές διαταραχές στις εξετάσεις αίματος ή τη χαρακτηριστική, πολυκυστική εμφάνιση των ωοθηκών στο υπερηχογράφημα και αφού αποκλείσει την παρουσία άλλων ορμονικών παθήσεων. Πρέπει να τονίσουμε πως μία στις 5 γυναίκες μπορεί να εμφανίσουν παρόμοια εικόνα των ωοθηκών στο υπερηχογράφημα, αλλά αυτό από μόνο του δεν υποδηλώνει πάντα την ύπαρξη του συνδρόμου.

Πώς θεραπεύεται το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών;

Η θεραπευτική αντιμετώπιση του συνδρόμου στοχεύει στην καταπολέμηση των συμπτωμάτων. Όταν παρατηρείται αυξημένο σωματικό βάρος, τότε η σωστή δίαιτα, η συχνή αερόβια άσκηση και η απώλεια βάρους μπορούν να οδηγήσουν σε εντυπωσιακή βελτίωση των συμπτωμάτων. Συχνά η χορήγηση αντισυλληπτικού, τα οποία δεν θεραπεύουν το πρόβλημα, αλλά μπορεί να βελτιώσει άμεσα τα προβλήματα με την περίοδο και σταδιακά τα συμπτώματα που σχετίζονται με αυξημένη τριχοφυία ή ακμή. Τα αντισυλληπτικά προστατεύουν επίσης τις γυναίκες από τον καρκίνο της μήτρας. Κατά περίπτωση, μπορούν να χρησιμοποιηθεί θεραπεία με laser ή δερματικές κρέμες για την υπερτρίχωση.

Τι πρέπει να ξέρω εάν θέλω να μείνω έγκυος;

Οι περισσότερες γυναίκες με σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών μπορούν να μείνουν έγκυες, αλλά μπορεί να καθυστερήσουν λίγο, ανάλογα με τη θεραπεία που θα ακολουθήσουν. Η απώλεια βάρους μπορεί να βελτιώσει τη γονιμότητα εντυπωσιακά. Εάν μια γυναίκα ή ένα ζευγάρι αντιμετωπίζει πρόβλημα γονιμότητας, είναι σημαντικό να μιλήσουν σε εξειδικευμένο γυναικολόγο το νωρίτερο δυνατό. Κατά περίπτωση το πρόβλημα της υπογονιμότητας μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη χρήση από του στόματος φαρμάκων ή υποδορίων ενέσεων για την πρόκληση ωορρηξίας. Σε κάποιες περιπτώσεις το ζευγάρι μπορεί να χρειαστεί να καταφύγει στη λύση της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Σε αυτή την περίπτωση είναι σημαντική η παρακολούθηση από γιατρό εξειδικευμένο στην αντιμετώπιση του συγκεκριμένου συνδρόμου.

Τι πρέπει να κάνω αν έχω ακανόνιστο κύκλο; 

Τι είναι ο φυσιολογικός έμμηνος κύκλος;

Ο φυσιολογικός κύκλος διαρκεί 21 με 35 ημέρες και κατά μέσο όρο 28 ημέρες. Σε ένα κύκλο 28 ημερών, η ωορρηξία λαμβάνει χώρα την 14η ημέρα, ενώ εάν ο κύκλος διαρκεί παραπάνω η ακριβής ημέρα της ωορρηξίας και αυτή μετατίθεται ανάλογα. Εάν 2 εβδομάδες μετά την ωορρηξία δεν έχει επέλθει εγκυμοσύνη τότε ξεκινά ο επόμενος κύκλος.

Πότε θεωρείται ακανόνιστος ο κύκλος και πότε χρειάζεται να συμβουλευτώ τον γυναικολόγο;

Τουλάχιστον μία στις τρεις γυναίκες μπορεί να εμφανίσουν προσωρινά διαταραχή στον κύκλο τους και συνήθως δε συντρέχει λόγος ανησυχίας. Εάν αποκλειστεί η περίπτωση εγκυμοσύνης και η διαταραχή διαρκέσει περισσότερο από δύο με τρεις μήνες είναι απαραίτητη η συμβουλή από γυναικολόγο. Η εξέταση από γυναικολόγο συνιστάται ιδιαιτέρως στις περιπτώσεις που μία γυναίκα εμφανίσει κηλίδες αίματος ανάμεσα στις περιόδους, μετά τη σεξουαλική επαφή ή εάν η περίοδος αλλάξει σημαντικά σε διάρκεια ή βαρύτητα σε σχέση με το συνηθισμένο.

Ποια είναι τα πιθανά αίτια του ακανόνιστου κύκλου;

Οι συνηθέστερες αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές του κύκλου είναι:

Εγκυμοσύνη.

Στρες. Το χρόνιο ή και το οξύ ψυχολογικό στρες είναι μία από τις συνηθέστερες αιτίες διαταραχών του κύκλου. Είναι σημαντικό πριν από αυτή τη διάγνωση να αποκλειστούν άλλα παθολογικά αίτια.

Έντονη δίαιτα ή σωματική άσκηση. Οι διαταραχές του κύκλου είναι από τα συνηθέστερα συμπτώματα σε γυναίκες που αθλούνται συχνά και εντατικά καθώς και σε γυναίκες που χάνουν απότομα βάρος.

Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.  Ενώ οι ωοθήκες στις γυναίκες αυτές έχουν φυσιολογικό αριθμό ωαρίων, δεν παρατηρείται ωορρηξία κάθε μήνα με αποτέλεσμα οι γυναίκες να εμφανίζουν διαταραχές στον κύκλο τους. Ταυτόχρονα γυναίκες με ΣΠΩ μπορεί να εμφανίσουν σχετικά αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης στην κυκλοφορία που συνεισφέρουν στα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν.

Παθήσεις του γυναικείου γεννητικού συστήματος. Οι πολύποδες του τραχήλου ή της μήτρας και τα ινομυώματα είναι κατά κανόνα καλοήθη και σχετίζονται με συμπτώματα διαταραχής του έμμηνου κύκλου. Σε έναν μικρό αριθμό γυναικών τέτοια συμπτώματα μπορεί να σχετίζονται και με την εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου ή της μήτρας.

Ορμονικές παθήσεις, όπως παθήσεις του θυρεοειδή αδένα και ο σακχαρώδης διαβήτης, Γυναίκες με διαταραχές της υπόφυσης, όπως η αυξημένη παραγωγή προλακτίνης απαιτεί έλεγχο για τον αποκλεισμό παρουσίας καλοήθων όγκων της υπόφυσης όπως το προλακτίνωμα.

Ηλικία: Στα πρώτα χρόνια της εφηβείας, μπορεί να χρειαστούν πολλοί μήνες έως και χρόνια πριν τη σταθεροποίηση του κύκλου. Από τη άλλη πλευρά, κατά τη διάρκεια της κλιμακτηρίου και πριν την εμμηνόπαυση, ο κύκλος γίνεται ακανόνιστος για αρκετά χρόνια.

Πρόωρη ανεπάρκεια των ωοθηκών. Σε αυτή την περίπτωση, η λειτουργία των ωοθηκών ελαττώνεται και σταματά πριν την ηλικία των 40 ετών. Μπορεί να σχετίζεται με προηγούμενο ιστορικό χημειο- ή ακτινοθεραπείας όπως επίσης και με συγκεκριμένα γενετικά νοσήματα αν και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν διαγιγνώσκεται συγκεκριμένη αιτία.

Τι εξετάσεις θα χρειαστεί μία γυναίκα με ακανόνιστο κύκλο;

Η λεπτομερής λήψη ιστορικού θα συνοδευτεί από γυναικολογική εξέταση και την πραγματοποίηση διακολπικού υπερηχογραφήματος. Στις περισσότερες περιπτώσεις συνίσταται και ο λεπτομερής ορμονικός έλεγχος με εξέταση αίματος ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί η πραγματοποίηση κολποσκόπησης. Σε κάθε περίπτωση συνιστάται επίσης ο τακτικός έλεγχος με Pap test (Thin Prep) ενώ σε πολλές περιπτώσεις συνιστάται η λήψη κολπικών καλλιεργειών για τον αποκλεισμό κάποιου λοιμώδους νοσήματος.

Τι θεραπείες υπάρχουν για τον ακανόνιστο κύκλο;

Η κατάλληλη θεραπεία θα εξαρτηθεί από τη διάγνωση της αιτίας του ακανόνιστου κύκλου.  Στις περισσότερες περιπτώσεις, μια γυναίκα με ακανόνιστο κύκλο μπορεί να διαλέξει από μία σειρά θεραπειών σε συνεννόηση με τον γυναικολόγο της. Κατά περίπτωση λοιπόν, μπορεί να χρειαστεί από απλή παρακολούθηση και αλλαγή του τρόπου ζωής έως και τη βραχυπρόθεσμη ή μακρυπρόθεσμη λήψη φαρμάκων, όπως χαμηλής δόσης αντισυλληπτικά σε κάποιες περιπτώσεις συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών, ή θεραπείας υποκατάστασης σε νόσους του θυρεοειδή ή σε περιπτώσεις ωοθηκικής ανεπάρκειας.  Σε περιπτώσεις διάγνωσης κάποιου πολύποδα ή ινομυωμάτων, μπορεί να χρειαστεί η αφαίρεσή τους. Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως οι απόψεις της ασθενούς για τη θεραπεία πρέπει να γίνονται απόλυτα σεβαστές, ώστε η θεραπεία να προσαρμόζεται στις επιθυμίες της ασθενούς και όχι το αντίθετο.