Καρκίνος του παχέος εντέρου. Μέχρι να τον εξαφανίσουμε, μπορούμε να τον θεραπεύουμε

Γράφει ο
Κωνσταντίνος Στάμου
Χειρουργός, Διευθυντής Β΄ Χειρουργικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ 

Είναι ένας από τους συχνότερους καρκίνους αλλά είναι εκείνος ο καρκίνος τον οποίο μπορούμε να εξαλείψουμε για πάντα. Υπολογίζεται ότι σχεδόν ένας στους 20 ανθρώπους μπορεί να εμφανίσει έναν κακοήθη όγκο στο παχύ έντερο αλλά εάν η διάγνωση γίνει έγκαιρα, οι 9 στους 10 ασθενείς τελικά θα θεραπευθούν.

Τι συμβαίνει λοιπόν στο υγιές έντερο και αναπτύσσεται καρκίνος; Ο καρκίνος είναι μια αποδιοργάνωση της φυσιολογικής διαδικασίας της γέννησης, πολλαπλασιασμού και θανάτου των κυττάρων. Αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται μη λειτουργικά κύτταρα που καταλαμβάνουν χώρο μέσα στο υγιές όργανο. Αυτά τα πλεονάζοντα κύτταρα δημιουργούν μάζες που τελικά αναπτύσσονται παρασιτικά, εις βάρος του οργανισμού που τους θρέφει. Το αίτιο δεν είναι πάντα γνωστό. Είναι βέβαιο ότι σε μερικές οικογένειες εμφανίζονται μεταλλαγμένα γονίδια που οδηγούν στην ανάπτυξη καρκίνου. Αυτές οι περιπτώσεις όμως είναι η εξαίρεση. Ο κανόνας είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου να αναπτύσσεται τυχαία, σποραδικά, κυρίως όμως σε άτομα που καταναλώνουν πολύ λίπος, αλκοόλ ή καπνίζουν και δεν ασκούνται. Η καλή και υγιεινή ζωή μας προστατεύει και από τον καρκίνο του παχέος εντέρου.

Δεν μπορούμε (ακόμη) να αλλάξουμε τα γονίδιά μας. Μπορούμε όμως να αλλάξουμε τις συνήθειες ζωής και τη σχέση μας με την προληπτική ιατρική.

Σχεδόν όλοι οι καρκίνοι του παχέος εντέρου προέρχονται από «πολύποδες». Οι πολύποδες είναι μικροί καλοήθεις όγκοι που αναπτύσσονται στο βλεννογόνο του εντέρου δηλαδή στο εσωτερικό του τοίχωμα. Με την πρόοδο των ετών, καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται στην κορυφή του πολύποδα και σταδιακά τον καταλαμβάνουν ολόκληρο. Η συνέχεια είναι δεδομένη αφού χωρίς θεραπεία, τα κύτταρα συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται, να διηθούν το τοίχωμα του εντέρου αλλά και να εξαπλώνονται και σε άλλα όργανα. Όμως, μέχρι να συμβεί αυτό υπάρχει πολύς χρόνος. Ο έλεγχος του εντέρου με κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και κάθε 5 ή 10 χρόνια (ανάλογα με τις οδηγίες του ιατρού) θα ανακαλύψει τους νεαρούς πολύποδες και αυτοί θα αφαιρεθούν κατά την διάρκεια της κολονοσκόπησης, πριν γίνουν απειλητικοί. Εάν ακολουθήσουμε πιστά αυτό το πρόγραμμα παρακολούθησης, ο σποραδικός καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να εξαφανισθεί.

Τα συμπτώματα του καρκίνου του παχέος εντέρου εξαρτώνται κυρίως από το σημείο του εντέρου που αναπτύσσεται ο καρκίνος. Καρκίνοι που εντοπίζονται στο δεξιό τμήμα του εντέρου εκδηλώνονται συχνά με: αδυναμία, απώλεια βάρους και αναιμία. Όγκοι που εντοπίζονται στο αριστερό τμήμα του εντέρου, εκδηλώνονται με διαταραχές των κενώσεων, αίμα στις κενώσεις ή και σοβαρή δυσκοιλιότητα. Οι καρκίνος του ορθού εκδηλώνεται συνήθως με απώλεια αίματος και δυσκολία στην κένωση, πόνο ή αίσθηση ότι το έντερο δεν αδειάζει αρκετά.

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αντιμετωπίζεται χειρουργικά. Το σημαντικότερο κομμάτι της θεραπείας είναι η χειρουργική επέμβαση και εκείνη είναι που σε μεγάλο βαθμό καθορίζει την πορεία του ασθενούς. Οι επεμβάσεις που γίνονται ονομάζονται “κολεκτομές’’ και αφορούν την εκτομή καθορισμένων τμημάτων του παχέος εντέρου μαζί με τα αγγεία και τους λεμφαδένες που τα συνοδεύουν. Η κολεκτομή είναι μια επέμβαση που μπορεί να γίνει είτε με την κλασική ανοικτή μέθοδο, ή λαπαροσκοπικά. Η λαπαροσκοπική επέμβαση γίνεται με τρεις ή τέσσερις τομές του ενός εκατοστού. Από αυτές εισέρχεται στην κοιλιά μία κάμερα και λεπτά εργαλεία. Αφού κινητοποιηθεί και ετοιμαστεί το έντερο γίνεται μία τομή λίγων εκατοστών για να αφαιρεθεί το κομμάτι που πάσχει και να πραγματοποιηθεί η ένωση του εντέρου.

Σε εξειδικευμένα κέντρα, περίπου 8 στις 10 επεμβάσεις ξεκινούν και ολοκληρώνονται λαπαροσκοπικά. Εκείνο που προέχει είναι η ομάδα που αναλαμβάνει τον ασθενή να έχει ειδική εκπαίδευση στη χειρουργική του παχέος εντέρου και να μπορεί να παρακολουθεί την εξέλιξη της νόσου και την πορεία του ασθενούς.

Η μετάσταση του καρκίνου του παχέος εντέρου στο συκώτι ή ακόμη και στο περιτόναιο δεν θεωρείται πλέον ανεγχείρητη νόσος. Οι ηπατικές μεταστάσεις με συνδυασμό χειρουργικών επεμβάσεων, εφαρμογής ραδιοσυχνοτήτων και χημειοθεραπείας αντιμετωπίζονται με εντυπωσιακά αποτελέσματα σε σχέση με ό,τι γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Αντίστοιχα, οι μεταστάσεις στο περιτόναιο που μέχρι πριν λίγα χρόνια θεωρούνταν τελικό στάδιο της νόσου σήμερα μπορούν να αντιμετωπισθούν βελτιώνοντας πολύ την πορεία του ασθενούς. Μετά την πολύτιμη συνεισφορά εξειδικευμένων κέντρων των ΗΠΑ, οι ασθενείς με περιτοναϊκές μεταστάσεις μπορούν να υποβληθούν σε επεμβάσεις “κυτταρομειωτικής χειρουργικής” που στοχεύουν στην εξαφάνιση των εμφυτεύσεων. Οι πολύωρες και απαιτητικές αυτές επεμβάσεις συνδυάζονται με υπέρθερμη ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία (HIPEC) με εξαιρετικά ελπιδοφόρα αποτελέσματα.

Η τελική θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου μπορεί να απαιτήσει συμπληρωματική χημειοθεραπεία. Σήμερα, η μελέτη της βιολογικής συμπεριφοράς του κάθε καρκίνου έχει επιτρέψει την εξατομικευμένη θεραπεία του ασθενούς μέσα πάντα στα πλαίσια των διεθνών οδηγιών. Ο ογκολογικός ασθενής δίνει έναν καθημερινό αγώνα και καμία βοήθεια που του προσφέρεται δεν είναι περιττή. Συνήθως πρόκειται για έναν άνθρωπο που έχει υποστεί χειρουργική επέμβαση και πριν προλάβει να συνέλθει από την κόπωση του χειρουργείου, πρέπει να ξεκινήσει τις χημειοθεραπείες. Ο δρόμος του ογκολογικού ασθενούς είναι μακρύς και μόνο o χρόνος που περνά χωρίς σημάδια της νόσου μπορεί να ανακουφίσει το άγχος και την αγωνία. Για όλα τα υπόλοιπα, υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να βοηθήσουν.