Η υπέρταση στα παιδιά και τους εφήβους

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα παιδιά και έφηβοι εμφανίζουν υψηλή αρτηριακή πίεση και κύρια αιτία θεωρείται γι’ αυτό η αυξημένη εμφάνιση παχυσαρκίας στις νεαρές ηλικίες. Πότε, όμως, θεωρείται ότι έχει υπέρταση και ποια είναι η κατάλληλη αντιμετώπιση;

Γράφει ο
Κωνσταντίνος Στεφανίδης
Νεφρολόγος,  Παιδονεφρολόγος, Διευθυντής Παιδονεφρολογικού Τμήματος Παίδων ΜΗΤΕΡΑ

Σε πρόσφατες μελέτες έχει διαπιστωθεί αύξηση της συχνότητας της αρτηριακής υπέρτασης (ΑΥ), που αποδίδεται κυρίως στην αυξανόμενη παιδική και εφηβική παχυσαρκία. Αρτηριακή υπέρταση παρουσιάζει το 4%-5% των παιδιών και των εφήβων και συχνά δεν γίνεται η διάγνωση και η ορθή αντιμετώπιση. Περίπου ένας στους τρεις ενήλικες παρουσιάζει ΑΥ, που θεωρείται σημαντικό πρόβλημα, γιατί αποτελεί σημαντικό παράγοντα αυξημένης νοσηρότητας και θνησιμότητας. Σύμφωνα με τις νέες κατευθυντήριες οδηγίες, υπερτασικός (σταδίου 1) θεωρείται ένας ενήλικας με συστολική αρτηριακή πίεση (AΠ) 130-139 mmHg και διαστολική πίεση 80-89 mmHg, ενώ ΑΥ σταδίου 2 εμφανίζει όταν οι τιμές ΑΠ είναι μεγαλύτερες από 140/90 mmHg. Επιπλέον, τιμές συστολικής ΑΠ πάνω από 120 mmHg (όμως χαμηλότερες από 130 mmHg) κατατάσσουν τους ασθενείς στην ομάδα της αυξημένης ΑΠ.

Οι πρόσφατες αλλαγές στον ορισμό της ΑΥ αποσκοπούν στην έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση. Μακροχρόνιες μελέτες έχουν δείξει ότι η αυξημένη ΑΠ στην παιδική και εφηβική ηλικία εξελίσσεται συχνά σε ΑΥ στην ενήλικη ζωή με σοβαρές μακροχρόνιες επιπτώσεις. Συνεπώς, η έγκαιρη διάγνωση και η αντιμετώπιση της ΑΥ σε παιδιά και εφήβους είναι καθοριστικής σημασίας.

Σύμφωνα με τις τελευταίες κατευθυντήριες οδηγίες της Αμερικανικής Παιδιατρικής Εταιρίας, για παιδιά μεγαλύτερα των 13 χρονών ο ορισμός των αυξημένων τιμών ΑΠ και της υπέρτασης είναι ίδιος με τους ενήλικες. Σε μικρότερα παιδιά, οι τιμές της ΑΠ πρέπει να αξιολογούνται με ειδικούς πίνακες ανάλογα με το φύλο, την ηλικία και το ύψος του παιδιού.

Πώς ανιχνεύεται
Συνήθως στα παιδιά και στους εφήβους οι βλάβες που προκαλεί η ΑΥ στο καρδιαγγειακό σύστημα δεν προκαλούν συμπτώματα, για αυτό συνιστάται η μέτρηση της ΑΠ σε όλα τα παιδιά πάνω από 3 χρονών τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο. Για τη διάγνωση της υπέρτασης χρειάζονται τουλάχιστον τρεις επισκέψεις στο γιατρό με τρεις μετρήσεις της πίεσης σε κάθε επίσκεψη.

Για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και τη ρύθμισης της υπέρτασης θεωρείται απαραίτητη η 24ωρη καταγραφή της ΑΠ. Με την καταγραφή αυτή είναι δυνατή η διάγνωση της υπέρτασης της λευκής μπλούζας, που δεν απαιτεί διερεύνηση ή θεραπεία, και της συγκαλυμμένης υπέρτασης, που απαιτεί συχνότερη παρακολούθηση και καρδιολογική εκτίμηση.

Αιτιολογία και αντιμετώπιση
Στα παιδιά είναι πιθανότερο σε σχέση με τους ενήλικες να διαπιστωθεί η αιτιολογία της ΑΥ. Όσο μικρότερη η ηλικία του παιδιού, τόσο πιο πιθανή είναι η αποκάλυψη της αιτίας της ΑΥ. Σε παιδιά κάτω των 12 χρονών οι παθήσεις των νεφρών αποτελούν τη συχνότερη αιτία. Ακολουθούν οι καρδιοπάθειες, και η ιδιοπαθής (που δεν διαπιστώνεται η αιτία) ΑΥ, ενώ άλλα αίτια (π.χ. ενδοκρινολογικά) είναι σπανιότερα. Μετά την ηλικία των 12 ετών συχνότερη είναι η ιδιοπαθής ΑΥ, που συνήθως χαρακτηρίζεται από αύξηση κυρίως της συστολικής ΑΠ. Πρόσφατα έχει διαπιστωθεί συσχέτιση των απνοϊκών κρίσεων κατά τη διάρκεια του ύπνου με την ΑΥ, συνήθως σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα παιδιά.

Για τα παιδιά με υψηλή ΑΠ ή ΑΥ σταδίου 1, χωρίς βλάβη στην καρδιά ή σε άλλα όργανα, χρόνια νεφρική νόσο ή σακχαρώδη διαβήτη, η αρχική παρέμβαση (όπως και στους ενήλικες) περιλαμβάνει τροποποίηση του τρόπου ζωής, δηλαδή σωματική άσκηση και αλλαγή της διατροφής. Αν, ωστόσο, η ΑΥ παραμένει για περισσότερο από ένα χρόνο μετά τη διάγνωση, συνιστάται να χορηγείται φαρμακευτική αγωγή.