Επιπλοκές στην παιδοχειρουργική

Γράφει ο
Στυλιανός Υψηλάντης
Παιδοχειρουργός, Διευθυντής Α΄ Παιδοχειρουργικής Κλινικής Παίδων ΜΗΤΕΡΑ

Η παιδοχειρουργική διαφέρει από τις άλλες χειρουργικές ειδικότητες, γιατί τα όριά της είναι περισσότερο οριζόντια, περιορισμένα από την ηλικία του ασθενούς, παρά κάθετα, καθορισμένα από την ανατομική τοπογραφία της πάθησης. Αυτή η διαφορετικότητα γίνεται πιο σαφής όταν ο ασθενής είναι νεογνό ή βρέφος. Ο παιδοχειρουργός διαμορφώνει την προσωπικότητά του επηρεασμένος από το είδος των ασθενών του, αφομοιώνοντας παιδικές ευαισθησίες και γονικές ανησυχίες.

Το ίδιο συμβαίνει και με τα νοσοκομεία στα οποία αντιμετωπίζονται μικροί ασθενείς. Για την ορθή αντιμετώπισή τους θα πρέπει ανάλογα να υπάρχει υλικοτεχνική υποδομή και να στελεχώνονται με ειδικούς (παιδίατρους, ακτινολόγους, αναισθησιολόγους, νοσηλευτικό προσωπικό κ.ά.) που να έχουν γνώση της ιδιαίτερης φύσης τόσο των παθήσεων όσο και των αναγκών των ασθενών.

Οι επιπλοκές των χειρουργικών παθήσεων, τόσο από τη φύση της πάθησης όσο και κατά ή μετά τη χειρουργική επέμβαση, είναι ένα μείζον υπαρκτό πρόβλημα, όσο και αν αρνούμαστε να το παραδεχτούμε. Μόνο αποδεχόμενοι, και εμείς και τα νοσοκομεία, την ύπαρξη του προβλήματος θα μπορέσουμε να προσφέρουμε το καλύτερο στους ασθενείς.

Η κατάλληλη εκπαίδευση, που συχνά επαφίεται σε τυχαίους εκπαιδευτές και εξαρτάται από την προσωπική θέληση του ειδικευόμενου, η πείρα και η νοσοκομειακή υποστήριξη, είναι προϋποθέσεις για την επιθυμητή πορεία της υγείας των μικρών ασθενών. Η σπανιότητα των παθήσεων, το εύρος του γνωστικού αντικειμένου της ειδικότητας και το χαμηλό επίπεδο, σε καθεμία από τις ανωτέρω, οδηγεί στην πιο συχνή εμφάνιση των επιπλοκών.

Το πιο σημαντικό είναι να αποδεχθούμε ότι Çτο λάθος είναι ανθρώπινοÈ και να συνειδητοποιήσουμε ότι Çη πρόληψη -και όχι η τιμωρία- είναι θεϊκήÈ. Οι επιπλοκές δεν είναι ÇατυχήματαÈ, αλλά οφείλονται σε αναγνωρίσιμους μηχανισμούς, που οδηγούν σε Çφυσιολογική παθολογίαÈ, και ως τέτοιοι πρέπει να θεραπεύονται. Η μείωση των επιπλοκών θα είναι σημαντική, όχι αντιμετωπίζοντας αυτή καθ᾽ εαυτήν την επιπλοκή, αλλά τις αιτίες που οδηγούν σε αυτές. Το αίσθημα απόδοσης κατηγορητηρίου και ο φόβος της τιμωρίας (τόσο από συναδέλφους όσο και από τη δικαιοσύνη) είναι παράγοντες αποτρεπτικοί της ορθής αντιμετώπισης των επιπλοκών.

Αναφέρονται συνοπτικά μέτρα πρόληψης των λαθών:

• Μειωμένη εξάρτηση από τη μνήμη και αποφυγή διάσπασης της προσοχής.
• Τυποποίηση των διαδικασιών παραδειγματισμένοι από την αεροπλοΐα.
• Απλούστευση των διαδικασιών και των χειρουργικών τεχνικών.
• Περιορισμός των νεωτεριστικών πειραματικών τεχνικών και εξαναγκασμός στις κλασικές τεχνικές.
• Πρωτόκολλα και λίστα ελέγχου ιατροτεχνικού εξοπλισμού.
• Ομαδική λειτουργία, τόσο στη διαγνωστική όσο και στη χειρουργική προσέγγιση.

Υπάρχουν, όμως, και εμπόδια στην κατανόηση και αντιμετώπιση των επιπλοκών όπως:

1. Η στάση ντροπής των υπευθύνων, τακτική συγκάλυψης και φόβος απόδοσης κατηγορίας.
2. Η σπανιότητα μιας επιπλοκής θεωρώντας ότι είναι απίθανο να ξανασυμβεί.
3. Η γραφειοκρατική αντιμετώπιση και η έλλειψη κύρους των υπευθύνων, τόσο διοικητικά όσο και επιστημονικά.
4. Η έλλειψη πληροφορίας για τη φύση και τις αιτίες των επιπλοκών.
5. Η αντοχή των ιατρών σε πολύωρες ή συνεχείς επεμβάσεις και άρνηση παραδοχής.
6. Η έλλειψη υπεύθυνου, πολλές φορές όχι φυσική, αλλά ουσιαστική.
7. Η ανοχή σε εγχειρητικές πρωτοτυπίες και νεοτερισμούς.

Οι επιπλοκές είναι αδιαμφισβήτητα ένα ιδιαίτερης σημασίας μέρος της παιδοχειρουργικής και συνήθως οι αιτίες τους αποσιωπώνται. Είναι σημαντικό να τις δεχθούμε ως μέρος των χειρουργικών πράξεων, να γίνουν αντιληπτές οι αιτίες και να προληφθεί κατά το δυνατόν η εμφάνισή τους. Τα μεγαλύτερα όπλα στην αντιμετώπισή τους είναι η εκπαίδευση και η χειρουργική δεινότητα, η αξιοποίηση της ομαδικής αντιμετώπισης και το ασφαλές εγχειρητικό περιβάλλον.